Hoe stijgende watertemperaturen het waterleven beïnvloeden

Hittegolven op zee worden ook veroorzaakt door klimaatverandering, en zijn sinds de jaren tachtig verdubbeld in frequentie. Deze tijdelijke maar extreme pieken in de temperatuur van de oceaan kunnen massale sterfte onder het waterleven veroorzaken, de zuurgraad van de oceaan verhogen en zelfs de stromingen verstoren die ons weer beïnvloeden.

De gemiddelde temperatuur van de oceanen is sinds 1850 met 0,88 graden Celsius gestegen. Omdat water er langer over doet om op te warmen, stijgt het langzamer dan de wereldwijde gemiddelde oppervlaktetemperatuur, die in 2024 ongeveer 1,28 °C warmer was dan in 1880. Voor het leven in de oceaan hebben kleine veranderingen in temperatuur echter veel drastischere gevolgen.

Een van de meest verontrustende dingen over stijgende oceaantemperaturen is hoe ze verschillende soorten op verschillende manieren beïnvloeden. Daarbij komt dat veranderingen in één soort een kettingreactie in gang kunnen zetten die vele andere soorten beïnvloedt. De gevolgen kunnen moeilijk te zien, te voorspellen en te bestrijden zijn. 

In dit artikel kijken we naar de al bekende effecten van stijgende temperaturen op enkele van de belangrijkste dieren in de oceaan.

Haaien 

Haaien zijn migrerende dieren die in de winter naar warmer water trekken en in de zomer naar koeler water. Nu de temperaturen stijgen, wagen haaien zich steeds verder naar het noorden om comfortabel water te vinden en betreden ze leefgebieden waar ze eerder niet kwamen.

Haaien zijn invasief in deze nieuwe leefgebieden. Ze eten ander voedsel en concurreren met andere soorten, waardoor ze de bestaande voedselketen kunnen verstoren. Haaien zoeken ook voedsel dichter bij de kust, waardoor de kans op interacties tussen haaien en mensen toeneemt. 

Als het water om de haaien heen warmer is, krijgen de dieren een hogere temperatuur en werkt volgens onderzoek hun stofwisseling sneller. Hierdoor verbruiken alle activiteiten meer energie – van zwemmen tot verteren. Dit heeft invloed op hoe vaak ze moeten eten en hoeveel voedingsstoffen ze uit hun voedsel halen.

Deskundigen doen op dit moment ook onderzoek naar de mogelijke effecten van opwarmend water op de voortplanting van haaien.

Walvissen

Ondanks dat walvissen de grootste dieren in de oceaan zijn, eten ze enkele van de kleinste wezens: plankton. De opwarming van de wateren heeft echter een grote invloed op de overlevingskansen van deze kleine organismen; het kan hun aantal tot 26% verminderen. Daardoor hebben walvissen moeite om voedsel te vinden.

Sommige walvissoorten worden ook beïnvloed door veranderingen in de seizoensgebonden ijsbedekking en dikte, omdat de opwarming van het water ervoor zorgt dat het ijs onvoorspelbaar smelt. Als beloega’s bijvoorbeeld tijdens de migratie door deze ijzige gebieden trekken, kunnen ze vast komen te zitten in het ijs, waardoor ze niet naar boven kunnen komen om te ademen of geen prooi kunnen vinden. Vaak is dit hen fataal. 

Hogere temperaturen kunnen ook de chemische samenstelling van de oceaan beïnvloeden, waardoor de concentratie plastic, chemicaliën en andere vervuilende stoffen toeneemt. Deze kunnen van invloed zijn op het immuunsysteem van walvissen en hun vermogen om zich voort te planten. De oceaan wordt ook zuurder; hierdoor verandert de manier waarop geluiden in het water worden geabsorbeerd. Omdat walvissen communiceren door middel van geluid, heeft dit invloed op hun vermogen om te jagen, te navigeren en met andere walvissen te communiceren. 

Orinocodolfijnen (Amazonerivierdolfijnen) 

Dolfijnensoorten die in zout water leven worden ook beïnvloed door de stijgende temperaturen. De beschikbaarheid van voedsel verandert, de zuurgraad van de oceaan beïnvloedt de communicatie van de dieren, en de temperatuur beïnvloedt de migratie. Zware weersomstandigheden kunnen bovendien verontreinigende en giftige stoffen in het water brengen. 

Groene zeeschildpadden

Naarmate de temperaturen stijgen, moeten zeeschildpadden steeds verder migreren om koele wateren te vinden om te nestelen. Deze extra belasting vermoeit hun lichamen. Het warmere water is bovendien toegankelijker voor bepaalde parasieten en micro-organismen, waardoor de kans op infecties bij de schildpadden toeneemt. De afname van geschikte nestplekken en deze gezondheidsproblemen hebben invloed op hun voortplantingssucces.

De hitte heeft ook invloed op de schildpadeieren tijdens de ontwikkeling van de baby’s. Bij warmer weer komt een onevenwichtig aantal schildpadjes als vrouwtje uit het ei. Op sommige broedstranden wordt 99% van de babyzeeschildpadden een vrouwtje. Deze trend vormt een ernstige bedreiging voor het voortplantings- en overlevingsvermogen van sommige zeeschildpadsoorten.

De voedselbronnen van zeeschildpadden nemen ook af, omdat bleker wordend koraal, een gevolg van de opwarmende temperaturen, een drastische invloed heeft op het zeegras en de algen die zeeschildpadden eten. 

Zalmen

Om te paaien (voortplanten) verlaten zalmen hun leefgebied in de rivier en trekken ze naar de oceaan. Ze planten zich pas voort als ze hun bestemming hebben bereikt, ook al kan de reis duizenden kilometers in beslag nemen.

Deze vissen zijn echter ongelooflijk gevoelig voor temperatuur; als het water warmer wordt, neemt hun metabolisme snel toe. Dit betekent dat ze meer zuurstof nodig hebben om goed te kunnen zwemmen en, als ze die niet krijgen, moeite hebben om hun paaigronden te bereiken. Als minder vissen de reis volbrengen, worden er minder nieuwe vissen geboren, waardoor hun populaties afnemen.

Het dalende aantal zalmen heeft ook gevolgen voor de soorten in de omgeving, zoals walvissen, zeevogels en beren, die zalmen eten. Zelfs de bomen langs de oevers worden beïnvloed, omdat er minder zalmen sterven in de rivieren die na hun dood voedingsstoffen doorgeven aan de bodem.

Koraal

De benarde toestand van koraalriffen is een van de bekendste gevolgen van de klimaatcrisis voor het waterleven. Tussen 2014 en 2016 werd 75% van het koraal ter wereld getroffen door koraalverbleking, waardoor hele riffen volledig wit werden en er geen algen meer voorkwamen, wat een belangrijke voedselbron is. Triest genoeg is 30% van het gebleekte koraal doodgegaan. 

Nu de gemiddelde temperatuur blijft stijgen en extreme weersomstandigheden steeds vaker voorkomen, worden koraalriffen elke zomer opnieuw op de proef gesteld.

Koralen overleven dankzij voedingsstoffen die ze krijgen van een bepaalde algensoort die in hen leeft. Deze algen zijn hun voedselbron en geven ze hun unieke koraalkleur. Als de watertemperatuur stijgt, raken de koralen echter gestrest en verdrijven ze de algen. Daardoor dreigen ze te verhongeren en worden ze wit.

Zieke of dode koraalriffen veroorzaken problemen voor talloze andere soorten die ervan afhankelijk zijn voor voedsel en beschutting. Een verlies aan koraal zorgt ervoor dat vispopulaties afnemen, wat ook gevolgen kan hebben voor mensen.

Fytoplankton

Fytoplankton zijn micro-organismen (kleine plantjes) die worden meegevoerd door stromingen in zowel zoet- als zoutwater. Ze zijn een enorm belangrijke voedselbron voor het zeeleven en een essentiële bron van zuurstof voor al het leven op aarde.

Helaas is fytoplankton ongelooflijk gevoelig voor temperatuurveranderingen, en veel fytoplankton overleeft beter in koeler water. Als ze niet genoeg voedingsstoffen krijgen, sterven ze af, wat betekent dat er minder voedsel is voor veel prooidieren en dus ook minder voedsel voor roofdieren.

Fytoplankton worden bijvoorbeeld gegeten door zoöplankton, zoöplankton wordt gegeten door walvissen, en allerlei soorten dieren eten van walviskarkassen op de oceaanbodem. Als er van één soort minder is, kan dat betekenen dat er minder eten is voor heel veel andere soorten.

Zeehonden

Wanneer Zuid-Amerikaanse pelsrobben worden geboren, laten hun moeders ze achter op het strand terwijl ze op jacht gaan. Nu de stijgende temperaturen de locatie en de beschikbaarheid van voedsel veranderen, duren de jachttochten steeds langer.

Hierdoor zijn jonge zeehonden langer alleen en zitten ze langer zonder voedsel, wat leidt tot een langzamere groei. Het lijkt ook hun immuunsysteem te belemmeren. Een goed immuunsysteem is essentieel voor het bestrijden van een soort rondwormen, een parasiet die alle zeehondenjongen treft terwijl ze op de stranden wachten.

Volgens onderzoek zijn deze parasieten veel succesvoller in warmere tijden, en doden ze tot de helft van de Zuid-Amerikaanse pelsrobbenjongen.

Help het waterleven te beschermen

Veel zeedieren en andere waterdieren voelen de gevolgen van klimaatverandering. Om ze te helpen beschermen, moeten we beleid en inspanningen voor natuurbehoud ondersteunen die emissies verminderen, leefgebieden beschermen, en schadelijke menselijke activiteiten in de oceaan voorkomen. 

Doneer nu om te helpen de opwarming van de aarde tegen te gaan en zeedieren en andere waterdieren over de hele wereld te beschermen.