Koraal
Wat is koraal?
Koraalriffen, vaak de ‘regenwouden van de zee’ genoemd, behoren tot de meest biologisch diverse en economisch waardevolle ecosystemen op aarde. Ondanks dat ze minder dan 1% van de oceaan beslaan, bieden koraalriffen een leefgebied aan ongeveer 25% van het wereldwijde zeeleven en ondersteunen ze meer dan 4.000 vissoorten. Ze herbergen ook een grotere verscheidenheid aan unieke biodiversiteit, waaronder ongewervelden, zoogdieren, zeeschildpadden en algen. De riffen bieden zowel voedsel als beschutting aan de zeedieren binnen hun ecosysteem, waarbij veel lokale dieren zich camoufleren tussen het koraal.
Koraal is geen plant maar een dier
Koraal wordt vaak verward met kleurrijke stenen of zelfs planten, maar het zijn eigenlijk dieren. Er zijn ongeveer 6.000 koraalsoorten wereldwijd, waarvan 851 op de Rode Lijst van de IUCN staan. De term ‘koraal’ verwijst naar zee-ongewervelden uit de klasse Anthozoa, binnen het stam Cnidaria.
Koraalorganismen heten poliepen. Dit zijn kleine, zachte dieren die familie zijn van kwallen en zeeanemonen. Poliepen hebben een cilindervormige lijfje met een mond aan het uiteinde, omringd door stekelige, giftige tentakels. Die tentakels gebruiken ze om voedsel te vangen en zich te verdedigen tegen vijanden.
De poliepen zelf zijn meestal doorzichtig. De felle kleuren van koraalriffen komen vooral door algen die in het weefsel van de poliepen groeien.
Koralen leven samen in grote groepen die kolonies worden genoemd. De koraalpoliepen maken calciumcarbonaat aan, waarmee ze calicles vormen — een hard en beschermend kalksteen skelet. Dit skelet geeft het koraal zijn stevige, rotsachtige structuur. Net als bomen hebben koralen hun eigen groeiringen.
Een koraalrif ontstaat wanneer een poliep zich vasthecht aan een steen en zich begint te delen, waardoor er klonen ontstaan. De calicles van deze poliepen groeien aan elkaar vast en vormen zo een koraalkolonie die als één organisme werkt. Uiteindelijk groeien verschillende kolonies samen en vormen ze een koraalrif.
Tropische koraalriffen gedijen goed bij veel zonlicht en warmere temperaturen. Daarom groeien ze meestal in schoon, ondiep water tot ongeveer 70 meter diep, dichter bij de evenaar. Deze ondiepe koraalriffen hebben een symbiotische relatie met fotosynthetische algen die zoöxanthellen worden genoemd. De zoöxanthellen leven in de beschermde omgeving van het koraal en krijgen daar de stoffen die ze nodig hebben voor fotosynthese. In ruil daarvoor voeren de algen fotosynthese uit, waarmee ze afvalstoffen uit het koraal verwijderen, koolhydraten produceren die het koraal voeden, en zuurstof afgeven. Het koraal krijgt het grootste deel van zijn voedingsstoffen uit de producten van de fotosynthese van de zoöxanthellen, maar ’s nachts steken ze soms hun tentakels uit om prooi te vangen, zoals zoöplankton en kleine vissen. Nadat ze hun voedsel hebben verteerd, verlaten de afvalstoffen van de poliepen het lichaam via hun mond.
Hoewel koraalriffen meestal voorkomen in ondiepe tropische wateren, zijn ze ook gevonden in koudere wateren van 4°C en op een diepte van 2.000 meter (meer dan 6.500 voet). Deze diepzeekoraalriffen zijn minder afhankelijk van fotosynthese als energiebron en voeden zich in plaats daarvan met voedseldeeltjes die in het water zweven. Diepzeekoralen helpen het leven in de vaak voedselarme gebieden van de uitgestrekte oceaan te ondersteunen.
Het grootste koraalriwfsysteem is het Great Barrier Reef in Australië. Andere bekende riffen zijn het Amazone Rif in Brazilië en Frans-Guyana, het Tubbataha Rif in de Filipijnen, en het Miami Terrace Rif in de Verenigde Staten. De huidige, gevestigde riffen zijn tussen de 5.000 en 10.000 jaar oud, maar men denkt dat de eerste koraalriffen al zo’n 240 miljoen jaar geleden zijn ontstaan. Kleinere, losse koralen die geen rif vormen, leven vaak maar één of twee jaar.
Kustkoraalriffen brengen veel voordelen voor de lokale gemeenschappen. Ze breken bijvoorbeeld de kracht van sterke golven, waardoor zware overstromingen worden voorkomen, het risico op tsunami’s afneemt en de kusterosie vermindert. Daarnaast leveren ze voedsel en medicijnen, dankzij de enorme verscheidenheid aan zeeleven die in de koraalecosystemen voorkomt. Koraalriffen zijn ook belangrijke toeristische trekpleisters en trekken mensen van over de hele wereld aan om hun schoonheid te bewonderen. Naar schatting zorgen koraalriffen jaarlijks voor een netto economische waarde van tientallen miljarden Amerikaanse dollars. Bovendien helpen ze kustwateren schoon en helder te houden, doordat het koraal de deeltjes opneemt die anders het water troebel zouden maken.
Hoewel regenwouden vaker worden erkend voor hun rol in het tegengaan van klimaatverandering, spelen koraalriffen ook een belangrijke rol. Niet alleen helpen de algen die in het koraalweefsel leven koolstofdioxide uit de atmosfeer te verwijderen via fotosynthese, maar koralen kunnen ook koolstofdioxide vastleggen en opslaan door het om te zetten in calciumcarbonaat, dat de rotsachtige structuur van de riffen vormt.
Wil je meer weten over de fascinerende wereld van koraalriffen en hoe zij onze planeet kunnen helpen? Lees dan hieronder een aantal interessante feiten.
Wat is de wetenschappelijke naam voor koraal?
De wetenschappelijke naam voor koraal is Anthozoa, een klasse binnen het stam Cnidaria. Met meer dan 6.000 soorten, waaronder zeewaaieren, zeeanemonen en zeeanjelieren, vormen Anthozoa de grootste klasse organismen binnen de Cnidaria.
Wordt koraal met uitsterven bedreigd?
Helaas lopen veel koraalsoorten het risico uit te sterven. Over de hele wereld krimpen de koraalriffen: sinds 2009 is al 14% verdwenen. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) voorspelt dat tussen de 70% en 90% van de koraalriffen zal verdwijnen als de wereldtemperatuur met 1,5°C stijgt, en dat zelfs tot 99% kan verdwijnen bij een temperatuurstijging van 2°C.
Op de Rode Lijst van de IUCN staan 851 koraalsoorten vermeld. Van deze soorten:
- 26 soorten worden als kritiek bedreigd beschouwd.
- 27 soorten worden als bedreigd beschouwd.
- 203 koraalsoorten staan op de lijst als kwetsbaar.
- 180 soorten worden als bijna bedreigd beschouwd
Wat de overige koraalsoorten betreft, worden ze ofwel als niet bedreigd beschouwd, of is er onvoldoende gegevens om een nauwkeurige beoordeling te maken.
De belangrijkste bedreigingen die bijdragen aan het mogelijke uitsterven van koraal zijn klimaatverandering, oceaanvervuiling, destructieve vismethoden en koraalwinning.
Waar komen koraalriffen voor?
Koraalriffen zijn overal ter wereld te vinden. Er zijn twee soorten koraalriffen: tropische ondiepe riffen en diepwaterriffen. Ondiepe riffen komen meestal aan weerszijden van de evenaar voor, waar ze gedijen dankzij de overvloed aan zonlicht en warmte. De bekendste ondiepe koraalriffen zijn het Great Barrier Reef in Australië, het Amazone Rif in Brazilië en Frans-Guyana, het Tubbataha Rif in de Filipijnen en het Miami Terrace Rif in de Verenigde Staten.
Diepwaterriffen zijn beter aangepast aan koudere temperaturen en minder zonlicht, en komen voor in de donkere diepten van de open oceaan.
Bedreigingen
Koraalriffen — enkele van de meest biodiverse ecosystemen ter wereld — worden geconfronteerd met verschillende bedreigingen voor hun gezondheid en overleving. Klimaatverandering, vervuiling, overbevissing, destructieve vismethoden en koraalwinning zetten allemaal druk op de koraalsoorten.
Klimaatverandering
Klimaatverandering is de grootste bedreiging voor koraalriffen. Als de temperatuur op aarde stijgt, worden ook de oceanen warmer. Dit zorgt voor stress bij koralen, waardoor ze de symbiotische algen (zoöxanthellen) in hun weefsels uitstoten. Deze algen maken via fotosynthese voedsel voor het koraal. Zonder hen verliest het koraal zijn kleur — een proces dat ‘koraalverbleking’ heet. Hoewel verbleking niet direct dodelijk is, vertraagt het de groei van het koraal en maakt het kwetsbaarder voor ziekten. Tussen 2014 en 2017 zorgden hogere oceaantemperaturen voor een massale koraalverbleking, die ongeveer 70% van de riffen wereldwijd trof.
Klimaatverandering veroorzaakt ook verzuring van de oceanen. Oceanen nemen koolstofdioxide uit de lucht op. Door de toename van deze uitstoot wordt het water zuurder. Dit maakt het moeilijker voor koralen om het calciumcarbonaat te vormen waaruit hun skelet bestaat, waardoor ze minder goed kunnen groeien. Bovendien wordt hun structuur zwakker, waardoor ze makkelijker beschadigen of afbrokkelen.
Vervuiling
Afspoeling met pesticiden, meststoffen en afvalwater verhoogt het aantal voedingsstoffen in oceaanwater, wat leidt tot algengroei die het zonlicht kan blokkeren. Plastic afval dat in de oceaan terechtkomt, kan de koraalstructuren en het zeeleven dat in het ecosysteem leeft beschadigen.
Overbevissing en destructieve vismethoden
Overbevissing verstoort de voedselketen binnen het koraalrif-ecosysteem. Dit onevenwicht heeft gevolgen die de verschillende soorten in hun leefomgeving kunnen aantasten. Destructieve vismethoden, waarbij dynamiet en cyanide worden gebruikt om zoveel mogelijk vissen in één keer te vangen, vernietigen niet alleen de koraalskeletten, maar doden ook een groot aantal zeedieren.
Onhoudbare koraalwinning
Het verzamelen van levende koralen voor de aquariumhandel en het winnen van koraal als bouwmateriaal zijn directe menselijke activiteiten die koraal van de riffen verwijderen. Deze activiteiten beschadigen niet alleen de structuur van koraalriffen, maar kunnen ook de biodiversiteit en veerkracht van het ecosysteem verminderen.
Veel gestelde vragen
Welke kleur heeft koraal?
Individuele koraalpoliepen zijn meestal doorzichtig, en de zoöxanthellen-algen die in hun weefsels leven, geven het koraal zijn kleur. Koraalriffen kunnen een breed scala aan kleuren vertonen, van goudgeel en bruine tinten tot diep rood en fel oranje — en zelfs blauw en groen.
Is koraal een dier?
Ja, koraal is een dier, ook al wordt het vaak aangezien voor een plant of een steen. Koraaltakken bestaan eigenlijk uit heel veel kleine diertjes, de koraalpoliepen. Deze poliepen scheiden calciumcarbonaat uit — ook wel kalksteen genoemd — waarmee ze de rotsachtige structuren vormen die hun exoskelet vormen. Koraalpoliepen zijn ongewervelden en kunnen variëren in grootte van slechts een paar millimeter tot 30 centimeter in diameter. Deze poliepen hebben mondjes die omringd zijn door giftige tentakels, waarmee ze zich verdedigen en hun prooi vangen.
Wat is het voedsel van koraal?
De meeste koralen leven in symbiose met algen, zoöxanthellen genoemd, die in het weefsel van de koraalpoliepen zitten. Deze algen maken via fotosynthese koolhydraten aan, die het koraal voeden. Daarnaast vangen koralen ook prooi, zoals zoöplankton en kleine vissoorten, met hun stekende tentakels.
Hoe ontstaan koraalriffen?
Koraalriffen ontstaan wanneer koraalpoliepen zich aan rotsen hechten. Vanaf daar beginnen ze zich te delen en te vermenigvuldigen, waardoor kolonies ontstaan. Deze kolonies scheiden kalksteen uit om de harde structuren te bouwen die het koraal beschermen. Verschillende kolonies groeien samen en vormen zo grotere koraalrif-ecosystemen. Sommige koraalsoorten planten zich ongeslachtelijk voort, terwijl andere zich seksueel voortplanten.
Welke dieren leven er in koraalriffen?
Koraalriffen, ook wel ‘de regenwouden van de oceaan’ genoemd, barsten van de biodiversiteit. Ze bieden onderdak aan ongeveer 25% van al het zeeleven wereldwijd. Meer dan 4.000 vissoorten zijn afhankelijk van koraalriffen, evenals een enorme variëteit aan kreeftachtigen en ongewervelden.
Waarom is koraal belangrijk?
Koraalriffen zijn van cruciaal belang voor de gezondheid van onze oceanen, omdat ze een leefgebied bieden aan een kwart van al het zeeleven wereldwijd. Daarnaast spelen ze een belangrijke rol in het bestrijden van klimaatverandering door een grote hoeveelheid koolstofdioxide uit de atmosfeer te verwijderen.
Naast hun milieubelang hebben koraalriffen ook een economische waarde. Ze trekken veel toeristen aan, wat lokale gemeenschappen ondersteunt. Bovendien vormen ze een voedselbron voor mensen dankzij de overvloed aan vissen en kreeftachtigen die er leven.
Koraalriffen fungeren ook als natuurlijke brekers die de kracht van golven en stormen verminderen. Hierdoor worden kusterosie voorkomen en worden lokale dorpen beschermd tegen de soms verwoestende gevolgen van grote golven en stormen aan de kust.
Hoe jij kunt helpen
Het ondersteunen van mariene natuurbescherming en op de natuur gebaseerde oplossingen voor klimaatverandering kan helpen koraalriffen te beschermen.
