Weetjes en veelgestelde vragen over haaien

Is een haai een vis of een zoogdier? 

Haaien zijn vissen. Sommige mensen denken dat haaien zoogdieren zijn, omdat ze bepaalde fysieke kenmerken hebben van zoogdieren zoals dolfijnen en walvissen. Net als andere vissen zijn haaien echter koudbloedig, ze ademen met hun kieuwen en hun huid bestaat uit kleine, harde, tandachtige schubben.

Haaien missen ook de verschillende kenmerken van zoogdieren: ze hebben geen haar, produceren geen melk en hebben geen neocortex (het deel van de hersenen dat betrokken is bij hogere functies zoals waarnemen, redeneren en abstract denken).

Haaien behoren tot de groep Selachimorpha, die onder de groep Neoselachii valt. Tot de Neoselachii behoren naast haaien ook roggen en zaagvissen. Dit zijn de naaste verwanten van haaien.

Zeezoogdieren zijn meer verwant aan nijlpaarden, giraffen, buffels en herten dan aan haaien. Ze zijn miljoenen jaren geleden geëvolueerd uit landzoogdieren.

Waar leven haaien? 

Haaien komen voor langs de kusten van alle continenten ter wereld. Sommige soorten blijven dicht bij de kust en leven in ondiepe wateren, terwijl andere de voorkeur geven aan diepere wateren in het midden van de oceaan. Dit is waar een paar van de bekendste haaiensoorten leven:

Witte haaien (Carcharodon carcharias, in 2025 aangemerkt als kwetsbaar) komen overal ter wereld voor, met grote populaties in Zuid-Afrika, Australië, Nieuw-Zeeland, de Noord-Atlantische Oceaan en het noordoostelijke deel van de Stille Oceaan.

Hamerhaaien (familie Sphyrnidae, in 2025 variërend van ernstig bedreigd tot kwetsbaar) komen voor in tropische en subtropische wateren over de hele wereld, met een voorkeur voor kustlijnen en continentale platten. Ze worden het vaakst gezien rond de Galapagos-eilanden en het Great Barrier Reef bij Australië.

Stierhaaien (Carcharhinus leucas, in 2025 geclassificeerd als kwetsbaar) komen voor in ondiepe kustwateren over de hele wereld. Ze kunnen zowel in zoet als in zout water leven en komen daarom soms ook in rivieren voor.

Hoeveel soorten haaien zijn er? 

Er leven meer dan 500 haaiensoorten in de oceaan. Deze zijn onderverdeeld in acht ordes: grondhaaien (Carcharhiniformes); varkenshaaien (Heterodontiformes); grauwe haaien (Hexanchiformes); makreelhaaien (Lamniformes); bakerhaaien (Orectolobiformes); zaaghaaien (Pristiophoriformes); doornhaaiachtigen (Squaliformes); en zee-engelen (Squatiniformes).

Dit zijn de acht ordes, met enkele bekende haaiensoorten die onder die ordes vallen en hun beschermingsstatus per 2025:

• Carcharhiniformes (grondhaaien)

Dit zijn de grondhaaien, de grootste groep haaien. Tot deze orde behoren de tijgerhaai (Galeocerdo cuvier, bijna bedreigd), de grote hamerhaai (Sphyrna mokarran, ernstig bedreigd) en de blauwe haai (Prionace glauca, bijna bedreigd).

• Hederodotiformes (varkenshaaien)

Deze orde bevat slechts één levend geslacht, de stierkophaaien. Dit geslacht bevat de Japanse stierkophaai (Heterodontus japonicas, minst bedreigd) en de Galapagosstierkophaai (Heterodontus quoyi, minst bedreigd).

• Hexanchiformes (grauwe haaien)

Er zijn slechts zeven nog levende leden van deze orde, waaronder de franjehaai (Chlamydoselachus anguineus, minst bedreigd) en de gevlekte zevenkieuwshaai (Notorynchus cepedianus, kwetsbaar).

• Lamniformes (makreelhaaien)

De makreelhaai is een van de bekendste haaiensoorten. Tot deze orde behoort de reuzenhaai (Cetorhinus maximus, bedreigd), de witte haai (Carcharodon carcharias, kwetsbaar), de kortvinmakreelhaai (Isurus oxyrinchus, bedreigd) en de koboldhaai (Mitsukurina owstoni, minst bedreigd).

• Orectolobiformes (bakerhaaien)

Het bekendste lid van de bakerhaaien is de walvishaai (Rhincodon typus, bedreigd), met zijn 12 meter de grootste haai ter wereld.

• Pristiophoriformes (zaaghaaien)

Zaaghaaien staan bekend om hun lange, puntige snuit met scherpe tanden, die lijkt op een zaag. Er valt één familie onder deze orde, de zaaghaaien (Pristiophoridae).

• Squaliformes (doornhaaiachtigen)

Deze orde omvat de ruwe zwelghaai (Centrophorus granulosus, bedreigd), de valse doornhaai (Dalatias licha, kwetsbaar), de braamhaai (Echinorhinus brucus, bedreigd), de strijkijzerruwhaai (Oxynotus centrina, bedreigd) en de Pacifische sluimerhaai (Somniosus pacificus, bijna bedreigd).

• Squatiniformes (zee-engelen)

Deze orde bevat slechts één nog levend geslacht, de zee-engel (Squatina squatina, ernstig bedreigd).

Wat eten haaien? 

Bijna alle haaien zijn carnivoren die andere zeedieren eten. De meeste haaien eten kleine vissen, weekdieren en schaal- en schelpdieren, die meestal in hun geheel worden doorgeslikt. Grotere haaiensoorten eten ook grotere vissen en zeezoogdieren zoals dolfijnen en zeeleeuwen. Bij dit voedsel gebruiken ze hun scherpe tanden. Filtervoeders, zoals de walvishaai, nemen grote happen water, waar ze plankton, garnalen en visjes uit filteren met hun speciale kieuwen.

Hoeveel tanden heeft een haai? 

Dat is heel verschillend! Walvishaaien zijn de absolute recordhouders onder de haaien met maar liefst 3.000 kleine, puntige tanden. Witte haaien daarentegen hebben slechts zo'n 300 tanden. 

Interessant feitje: haaien krijgen voortdurend nieuwe tanden gedurende hun leven.

Heeft een haai botten? 

Haaien hebben geen botten; ze hebben een skelet van kraakbeen. Omdat kraakbeen veel flexibeler en lichter is dan bot, kunnen haaien vliegensvlug door het water bewegen zonder dat dit ze veel energie kost.

Hoe snel kan een haai zwemmen? 

De snelheid waarmee een haai kan zwemmen, hangt af van de soort. De meeste haaien zwemmen het grootste deel van de tijd in een rustig tempo door de oceaan. Sommige haaien zijn uitzonderlijk traag. De Groenlandse haai (Somniosus microcephalus, kwetsbaar) zwemt slechts 2,9 kilometer per uur.

De snelst bekende haaiensoort is de kortvinmakreelhaai of mako. Deze haai kan in korte sprints maar liefst 74 km/u halen. Witte haaien zijn ook snel, die kunnen tot 50 km/u zwemmen.

Hoe oud wordt een haai? 

De meeste haaien in het wild leven 20 tot 30 jaar, maar sommige soorten kunnen veel ouder worden. Groenlandse haaien kunnen zelfs extreem oud worden, ten minste 250 jaar. Dat maakt deze haaien tot de langstlevende gewervelde dieren die er bestaan.  

Hoe slapen haaien? 

Haaien slapen niet op dezelfde manier als mensen, maar ze hebben wel periodes van activiteit en rust. Tot voor kort werd aangenomen dat haaien nooit slapen omdat ze moeten blijven zwemmen om water door hun kieuwen te laten stromen om zuurstof op te nemen. Niet alle soorten gebruiken echter deze ademhalingsmethode.

Sommige haaien gebruiken de spieren in hun bek om water langs hun kieuwen te pompen, zodat ze toch kunnen ademen terwijl ze rusten. Onderzoek uit 2022 heeft aangetoond dat Australische zwelhaaien (Cephaloscyllium laticeps, minst bedreigd) – die door hun bek ademen – wel degelijk in slaap vallen als ze uitrusten, soms zelfs met hun ogen open! 

Hoe paren haaien en hoe plant een haai zich voort? 

In tegenstelling tot sommige vissen worden haaien inwendig bevrucht, wat betekent dat het eitje en sperma samenkomen in het lichaam van het vrouwtje. Sommige haaien leggen bevruchte eieren op de bodem van de oceaan, andere baren levende jongen. 

Hoewel haaien paren om zich voort te planten, zijn er enkele gevallen bekend van vrouwtjes die zwanger zijn geraakt zonder dat er mannetjes in de buurt waren. Sommige haaiensoorten zijn in staat tot een proces van ongeslachtelijke voortplanting – parthenogenese. Dit is ongebruikelijk bij complexe gewervelde dieren. Eén haaiensoort met dit vermogen is de zebrahaai (Stegostoma tigrinum, bedreigd).

Hoeveel mensen worden er jaarlijks door haaien gedood? 

In tegenstelling tot het schrikbarend hoge aantal haaien dat wordt gedood door menselijk toedoen, worden jaarlijks over de hele wereld minder dan 10 mensen gedood door een haaienaanval. Ter vergelijking: elk jaar sterven ongeveer 24 mensen door vliegende champagnekurken, ongeveer 700 mensen door broodroosters en ongeveer 24.000 mensen door blikseminslag.

Deskundigen zijn van mening dat haaienaanvallen op mensen meestal onopzettelijk zijn. Waarschijnlijk zijn de haaien in de war en denken ze dat de trappelende voeten kleine vissen zijn.

Hoeveel haaien worden er jaarlijks door mensen gedood?

Naar schatting worden er elk jaar 100 miljoen haaien gedood door mensen. Dat zijn gemiddeld bijna 274.000 haaien per dag, meer dan 11.000 haaien per uur, en ongeveer drie haaien per seconde!

Een van de manieren waarop mensen haaien doden, is door ze te ‘vinnen’. Hierbij worden haaien gevangen, hun vinnen worden verwijderd en ze worden terug in zee gegooid. Daar sterven ze vaak een langzame, pijnlijke dood. Haaienvinnen zijn gewild vanwege hun financiële en culturele waarde. Naar schatting worden jaarlijks 73 miljoen haaien gedood voor hun vinnen.

Met welke bedreigingen worden haaien geconfronteerd?  

Momenteel wordt meer dan een derde van alle haaiensoorten met uitsterven bedreigd. Haaienpopulaties in de open oceaan zijn tussen 1970 en 2020 met 71% afgenomen.  

Deze afname is grotendeels te wijten aan de wereldwijde vraag naar haaienvlees en vinnen, die ervoor zorgt dat sommige haaiensoorten op de rand van uitsterven staan. Ook de commerciële visserij heeft gevolgen voor haaien, omdat ze per ongeluk in visnetten terechtkomen. 

Ondertussen verliezen haaien ook snel hun leefgebied. De leefgebieden van haaien, zeker die in kustgebieden, worden vernietigd door particuliere en commerciële ontwikkeling, het kappen van mangrovebossen en vervuiling.  

Haaien zijn bijzonder kwetsbaar voor al deze bedreigingen omdat het lang duurt voordat ze geslachtsrijp (vruchtbaar) zijn en omdat ze meestal maar een paar jongen per keer krijgen. Veel haaien worden gedood voordat ze de kans hebben gekregen om zich voort te planten, waardoor populaties niet kunnen herstellen.

Hier direct onder staat een video. Mocht je deze niet kunnen zien, accepteer dan de cookies op onze website of bekijk de video op YouTube.

Hoe helpen haaien hun ecosystemen?

Omdat in de natuur alle soorten met elkaar in verbinding staan, is elk dier een cruciaal onderdeel van zijn ecosysteem, ook haaien. Haaien helpen de oceanen gezond te houden en spelen zelfs een rol bij het afremmen van klimaatverandering.

Veel haaiensoorten zijn toproofdieren, dit betekent dat ze bovenaan de voedselketen staan. Daarom zijn ze belangrijk voor het reguleren van de populaties dieren die lager in de voedselketen staan. Als er te veel haaien worden gevangen, kan dit een domino-effect hebben op het hele ecosysteem van de oceaan.

Als er minder haaien zijn, zijn er meer grote vissen die haaien normaal eten. Als die vissen veel meer van de kleinere, algenetende dieren eten, is er een overvloed aan algen. Algen overwoekeren dan koraalriffen en vernietigen zo deze belangrijke leefgebieden in zee.

Als toproofdieren helpen haaien de biodiversiteit in de oceaan te waarborgen, wat cruciaal is om onze planeet beter bestand te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering. Daarom is het zo belangrijk om haaien te beschermen.

Wat doet IFAW om de haaien te helpen?

IFAW zet zich in om het aantal haaien dat wordt gedood te verminderen. We willen ze beschermen tegen overbevissing door te pleiten voor beperkingen op de handel en vangst waardoor de haaienpopulaties afnemen.

Pleiten voor betere bescherming van haaien

Al meer dan tien jaar werken we samen met de landen die zijn aangesloten bij CITES (de internationale overeenkomst inzake de handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten) om te zorgen voor beperkingen op de handel in haaiensoorten. We hebben met succes bescherming in bijlage II bereikt voor bijna 100 haaiensoorten; dit betekent dat alle verdere handel legaal en duurzaam wordt beheerd.

In 2025 buigt CITES zich over voorstellen om de bescherming van meer dan 70 verschillende haai- en rogsoorten te verbeteren. De voorgestelde regels zijn onder andere een volledig verbod op de commerciële internationale handel in walvishaaien, oceanische witpunthaaien, mantaroggen en duivelsroggen.

De handel in soorten die zijn opgenomen in bijlage II van CITES wordt door overheden over de hele wereld gereguleerd en gecontroleerd om ervoor te zorgen dat deze duurzaam is. Effectieve handhaving van de CITES-lijsten van haaien helpt illegale handel in haaienproducten te voorkomen en zorgt voor beter visserijbeheer.

Handhaving trainen en helpen bij het invoeren van maatregelen

Naast het direct opkomen voor haaien, steunt IFAW ook mensen die in de frontlinie strijden tegen wildlifecriminaliteit. We geven bijvoorbeeld trainingen in het handhaven van beschermingsmaatregelen voor haaien en het herkennen van haaienproducten in de handel. Ook helpen we bij het ontwikkelen van technische hulpmiddelen voor overheden die de beschermingsmaatregelen van CITES willen invoeren.

We hopen dat de bescherming van haaien onder CITES er uiteindelijk voor zal zorgen dat de handel in haaienproducten niet langer leidt tot het uitsterven van deze dieren.

Draag bij aan ons werk voor de bescherming voor haaien om deze ondergewaardeerde, zeer belangrijke dieren te behouden.