Kun je exotische dieren als huisdier houden?

IFAW is een organisatie die zich wereldwijd inzet voor het redden van dieren en het beschermen van diersoorten. Zo werken we aan het voorkomen van criminaliteit en handel in wilde dieren. We werken samen met bedrijven, overheden en politie om criminelen te stoppen en te voorkomen dat er nog meer dieren uit hun natuurlijke leefgebied worden gehaald. Ook helpen we dieren die in beslag zijn genomen door smokkelaars om hiervan te herstellen.

Wat zijn exotische huisdieren?

Er zijn verschillende manieren om exotische huisdieren te omschrijven. Bij IFAW zien we een exotisch huisdier als elk wild, niet-gedomesticeerd (in de loop der tijd tam gemaakt) dier dat als huisdier wordt gehouden. Tijgers, pythons, kaketoes en doosschildpadden worden bijvoorbeeld allemaal als exotische huisdieren beschouwd. De meeste dieren die geen katten, honden of boerderijdieren zijn, vallen in deze categorie.

Exotische huisdieren zijn vaak dieren die illegaal worden verhandeld. De dieren hebben vaak een slecht welzijn in gevangenschap. De handel is bovendien zorgwekkend voor natuurbehoud, kan zorgen voor het verspreiden van ziektes naar andere dieren of mensen, en kan andere risico's vormen voor de veiligheid van mensen.

Is het illegaal om exotische huisdieren te hebben?

Hoewel de regels overal ter wereld anders zijn, is het hebben van een exotisch huisdier niet ethisch verantwoord. Veel landen en lokale overheden hebben wetten die bepaalde soorten dieren als huisdier verbieden, maar eigenlijk zouden dieren uit het wild nooit als huisdier in gevangenschap mogen worden gehouden.

Kunnen exotische dieren als huisdier worden gehouden?

In de smokkel van wilde dieren gaan miljarden dollars om. Elk jaar worden tientallen miljoenen wilde dieren gevangen en om allerlei redenen aan kopers over de hele wereld verkocht. Ze worden niet allemaal exotische huisdieren – sommige worden opgegeten, tentoongesteld of gebruikt om kleding van te maken – maar de enorme markt voor exotische huisdieren zorgt ervoor dat de vraag groot blijft.

Een diersoort die steeds vaker als huisdier of voor toeristische doeleinden wordt geëxporteerd, is de luiaard. Hiervoor worden jonge luiaards vaak van hun moeders gescheiden en worden hun klauwen geknipt om te voorkomen dat ze mensen verwonden. Daardoor kunnen ze niet meer doen wat ze het beste kunnen: in bomen hangen.

Wat je eigen land dus ook toestaat, het kopen van een exotisch huisdier kan bijdragen aan een onethische of illegale handel en wilde dieren ernstig in gevaar brengen.

Witwasserij in wilde dieren: de illegale handel legaal maken

Sommige dieren worden opzettelijk verkeerd gekenmerkt en als ‘legaal’ verkocht. De herkomst van een dier kan ervoor zorgen dat de verkoop en het bezit ervan in strijd zijn met de wet. Daarom geven mensen die illegaal dieren uit het wild hebben gevangen, deze dieren vaak ten onrechte het label ‘in gevangenschap gefokt’, zodat ze voldoen aan de import-/exporteisen van de industrie.

In bepaalde landen worden de inheemse dieren wel beschermd, maar worden alsnog vaak illegaal uit het wild gehaald, zoals galapagoslandleguanen en bepaalde Australische gekko's. Deze dieren worden dan witgewassen via de handel in dieren die in gevangenschap zijn gefokt. Dit laat zien dat smokkelaars echt alles doen om de zeldzame dieren te krijgen die ze willen.

Op welke manieren is de handel in exotische huisdieren slecht voor dieren?

Veel dieren sterven

De handel in exotische huisdieren kan zeer schadelijk zijn voor de dieren die worden gevangen en verkocht. Veel dieren gaan al dood tijdens het transport. Ze worden vaak vervoerd in onveilige, geïmproviseerde verstopte plekken, krijgen te weinig te eten of worden op een andere manier slecht behandeld. Als ze het transport al overleven, belanden ze vaak in krappe ruimtes, ver weg van hun natuurlijke leefgebied en van hun soortgenoten.

Van elke 10 galapagoslandleguanen die Ecuador verlaten, sterven er naar schatting 8 door stress en slechte omstandigheden. Ook luiaards hebben een lage overlevingskans: volgens schattingen overleeft slechts 10% van de dieren die uit het wild worden gevangen.

Het is slecht voor hun oorspronkelijke leefomgeving

Het vangen van wilde dieren is ook schadelijk voor hun natuurlijke ecosystemen. Grijze roodstaartpapegaaien bijvoorbeeld zijn door de handel al bijna uitgestorven in Ghana. Hun totale populatie in het wild neemt elk jaar met wel 21% af doordat ze worden gevangen voor de handel in huisdieren.

Ook leidt het vangen van wilde dieren vaak tot de dood van veel andere dieren van dezelfde soort. Om bijvoorbeeld een jonge chimpansee uit het wild te kunnen halen, worden regelmatig 25 of meer volwassen chimpansees gedood. Dit kan het voortbestaan van soorten, die ook al door veel andere dingen worden bedreigd, ernstig in gevaar brengen.

Zelfs dieren die niet worden gestroopt kunnen er indirect last van hebben, omdat de afname van andere soorten hun ecosysteem uit balans brengt.

Het is slecht voor hun nieuwe leefomgeving

Dan is er nog de schade die exotische huisdieren kunnen aanrichten als ze ontsnappen of weer in het wild worden vrijgelaten. Als een dier terechtkomt op een plek waar het geen natuurlijke vijanden heeft, kan het zich voortplanten en het natuurlijke ecosysteem flink verstoren. Dat is wat er gebeurde met de donkere tijgerpython, die voorkomt in Zuidoost-Azië en als populair huisdier in Florida terechtkwam. Een paar pythons zijn ontsnapt en nu zijn er duizenden in de Everglades, een natuurlijk leefgebied. Hier concurreren ze met inheemse dieren om voedsel en jagen ze op bedreigde diersoorten.

Is het slecht voor mensen om exotische dieren als huisdier te houden?

Veel wilde dieren hebben virussen en bacteriën die op mensen kunnen overslaan als we te dichtbij komen. Wetenschappers denken dat tegenwoordig ongeveer drie op de vier nieuwe infectieziekten ontstaan door contact tussen mensen en wilde dieren. Deze ziekten, die zoönosen worden genoemd, zijn soms heel dodelijk en berucht, zoals hiv, ebola en sars.

De ziekteverwekkers maken de dieren zelf niet altijd ziek. Dat betekent dat zelfs als een exotisch huisdier er gezond uitziet, het ziektes kan hebben die mensen ziek kunnen maken, zoals salmonella, Lyme of het coronavirus.

Exotische huisdieren kunnen ook om andere redenen gevaarlijk zijn. Hoe schattig ze vaak ook zijn op jonge leeftijd, ze hebben nog steeds hun wilde instincten die onverwachts naar boven kunnen komen. Dieren die eerst lief en knuffelbaar leken, zoals tijgerwelpjes of chimpanseebaby's, kunnen snel agressief worden. Als ze eenmaal groot en sterk zijn, is het niet meer zo makkelijk om ze veilig onder controle te houden.

Wat zijn de nadelen van het houden van een exotisch dier?

Het is gevaarlijk

Exotische dieren zijn wild. Ze hebben een wild karakter en horen in het wild te leven, niet bij mensen thuis of in kooien. Ze zijn niet gedomesticeerd door mensen, zoals honden, katten, paarden, schapen en andere dieren die al duizenden jaren speciaal hiervoor zijn gefokt.

Het is duur

Exotische huisdieren zijn bovendien duur, en hebben verzorging nodig die mensen ze niet kunnen geven. Ongeacht de aankoopprijs kunnen de kosten voor hun levenslange verzorging erg hoog oplopen. Ze hebben speciale voeding en veterinaire zorg nodig. Als je hond ziek wordt, kun je meestal naar elke dierenarts gaan voor hulp. Als een chimpansee ziek wordt, moet je een specialist betalen – of misschien is er helemaal geen specialist in jouw omgeving te vinden. Als je een wild dier als huisdier hebt, neem je de verantwoordelijkheid voor zijn welzijn op je, in plaats van hem in het wild te laten leven, waar hij in al zijn behoeften kan voorzien – zowel fysiek als mentaal.

Het is ingewikkeld

Het voer dat exotische dieren nodig hebben om gezond te blijven, kan ook moeilijk te vinden zijn. Daarnaast hebben veel van deze dieren veel meer ruimte nodig dan ze in een gemiddeld huis krijgen. Sommige dieren, zoals reptielen, hebben ook speciale warmte- en vochtigheidsniveaus nodig die lastig te handhaven zijn.

Het is slecht voor het dier

Wat ook niet mag worden vergeten, zijn de sociale behoeften van een dier. Terwijl een hond misschien helemaal gelukkig is met alleen menselijk gezelschap, hebben veel andere soorten sociale behoeften die niet kunnen worden vervuld als ze afgezonderd leven.

Het kan een levenslange verbintenis zijn

Daarbij komt nog dat veel exotische huisdieren in vergelijking met honden of katten lang leven, zoals reptielen en papegaaien. Sommige dieren kunnen wel 60 of 70 jaar oud worden. De zorg voor deze dieren kan daarom een levenslange verbintenis zijn, die tienduizenden of zelfs honderdduizenden euro's kan kosten. Veel van dit soort huisdieren worden afgestaan of vrijgelaten wanneer hun eigenaren niet langer voor ze kunnen zorgen. Dit vormt niet alleen een bedreiging voor hun leven, maar ook voor de ecosystemen waarin ze worden uitgezet.

Uiteindelijk is het voor zowel de eigenaar als het huisdier veel beter om te leven met een tam, gedomesticeerd dier.

Denk je erover om een exotisch dier te kopen?

Misschien ben je enthousiast geworden van een TikTok-video waarin een schattig beestje met grote ogen een wortel eet of met een tandenborstel in slaap wordt gekamd.

Bedenk je echter goed wat het kost om voor dit dier te zorgen; het bezit ervan kan schadelijk zijn voor het dier zelf, voor de planeet, voor je portemonnee en zelfs voor je gezondheid. Voor al deze redenen strijdt IFAW tegen de handel in exotische dieren.

Wat doet IFAW om de handel in wilde dieren tegen te gaan?

IFAW pakt de smokkel van wilde dieren op alle mogelijke fronten aan. We doen onder andere het volgende:

• Stropers stoppen
• Handhavers trainen om dieren die de grens over worden gesmokkeld veilig te onderscheppen
• Helpen om nieuwe, veilige onderkomens te vinden voor levende dieren die in beslag zijn genomen
• Voorkomen dat exotische huisdieren online worden aangeboden
• De vraag naar exotische huisdieren verminderen door middel van voorlichtingscampagnes

Dit is wat onze werkzaamheden inhouden:

Stropers een halt toeroepen

We werken samen met lokale gemeenschappen en parkrangers om stroperij bij de bron te stoppen. We hebben instanties die grensoverschrijdend werken geholpen om hun informatie en hulpmiddelen te delen. We zorgen er ook voor dat teams ter plaatse alle training, uitrusting en infrastructuur hebben die ze nodig hebben om stroperij effectief te bestrijden.

Dieren op transport in beslag nemen

Voor dieren die toch worden meegesmokkeld, werken we samen met wetshandhavers die verantwoordelijk zijn voor het in beslag nemen van wilde dieren die over de grens worden gesmokkeld.

Zonder vaste procedures, goede training of de juiste uitrusting lijden deze dieren nóg meer. Ze worden naar ongeschikte of onderbemande faciliteiten gestuurd en worden zelden teruggebracht naar hun oorspronkelijke leefgebied. Dankzij ons Live Animals Seized in Trade (LAST)-project leren wetshandhavers nu hoe ze het beste kunnen handelen als ze een dier in beslag nemen dat is bestemd voor de handel in exotische huisdieren.

Dieren worden nu veilig naar ons netwerk van opvangcentra en reservaten gestuurd, waar ze kunnen herstellen. Ondertussen werken we samen met natuurbeschermingsinstanties en wetenschappers om het oorspronkelijke leefgebied van het dier te achterhalen en het dier indien mogelijk terug te brengen naar zijn thuis.

In een soortgelijk project hebben we samen met negen andere organisaties praktische richtlijnen opgesteld voor alle deelnemers aan de scheepvaartketen. De richtlijnen geven advies over de maatregelen die moeten worden genomen en de vragen die moeten worden gesteld om criminele handel in wilde dieren te helpen opsporen.

Advertenties voor exotische huisdieren aanpakken

Dierensmokkelaars kunnen nu makkelijker dan ooit in contact komen met mensen die hun ‘producten’ willen kopen. In een onderzoek vonden we in slechts zes weken tijd meer dan 30.000 dieren in online advertenties, waaronder zowel levende dieren als hun lichaamsdelen. Daarom heeft IFAW zich ingezet om de EU Digital Services Act (DSA) erdoor te krijgen. Deze regelgeving voor de hele Europese Unie maakt het voor diersmokkelaars lastiger om online advertenties voor exotische huisdieren te plaatsen.

Online platforms hebben nu een grotere verantwoordelijkheid om steekproeven uit te voeren en te controleren of online advertenties voor exotische huisdieren legaal zijn. Ze moeten gebruikers ook de mogelijkheid bieden om illegale online inhoud te melden.

Sinds we in 2018 hebben geholpen bij de lancering van de Coalition to End Wildlife Trafficking Online, heeft het project met succes meer dan 24,1 miljoen advertenties die in strijd waren met de wetgeving voor wilde dieren, geblokkeerd of verwijderd. Hieronder waren advertenties voor levende grote katachtigen, reptielen, primaten en vogels.

Gedragsverandering stimuleren

Er is een grote markt voor exotische huisdieren. Daarom werken we er ook aan om dat te veranderen. We hebben campagnes voor bewustwording en gedragsverandering ontwikkeld om mensen te informeren over criminaliteit tegen wilde dieren en de gevolgen daarvan.

Deze campagnes helpen de vraag naar levende wilde dieren aan het andere eind van de handelsketen te verminderen.