Luiaard
Luiaards zijn vooral bekend om hun superlangzame bewegingen en schattige, bijzondere gezichten. Het zijn unieke zoogdieren die alleen in Zuid- en Midden-Amerika voorkomen. Er zijn twee verschillende families van luiaards: tweevingerige luiaards en drievingerige luiaards.
Hoe herken je een luiaard?
Behalve aan het aantal klauwen kunnen de twee soorten ook worden onderscheiden aan hun gezichten. Tweevingerige luiaards hebben grotere ogen en een lichtere, meer warrige vacht, terwijl drievingerige luiaards de bekende donkere gezichtsmarkeringen hebben waardoor het lijkt alsof ze altijd glimlachen.
Waar leven luiaards?
Binnen de twee families vallen in totaal zes soorten luiaards. Ze leven voornamelijk in Zuid-Amerika: in Brazilië, Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru en Bolivia. Sommige soorten leven echter verder naar het noorden, in Costa Rica, Panama en Honduras, in Midden-Amerika. Luiaards leven in één soort leefgebied: laaglandregenwouden. Ze brengen het grootste deel van hun tijd door in de boomtoppen van het regenwoud. Ze gebruiken bomen als voedselbron en schuilplaats.
Waarom zijn luiaards langzaam?
Luiaards hebben een buitengewoon trage stofwisseling. Wanneer een luiaard eet, duurt het lang voordat zijn lichaam dat voedsel omzet in energie, veel langer dan gemiddeld bij zoogdieren van dezelfde grootte. Hierdoor – en vanwege hun caloriearme dieet van bladeren – hebben luiaards altijd weinig energie. Ze moeten dus zuinig zijn met hun energieverbruik. Ze bewegen zich langzaam voort, blijven binnen een klein leefgebied en doen maar één keer per week hun behoefte.
Een andere reden voor hun traagheid is hun zicht. Ondanks dat ze hoog in bomen leven, hebben luiaards zo'n slecht zicht dat ze bij bepaalde lichtomstandigheden bijna blind zijn. Om te voorkomen dat ze uit bomen vallen, bewegen ze langzaam zodat ze goed grip hebben. Dit is echter geen waterdichte strategie, want luiaards vallen ongeveer één keer per week uit een boom. Gelukkig kunnen ze tot wel 30 meter vallen zonder gewond te raken.
Waarom zijn luiaards belangijk?
Luiaards spelen een belangrijke rol in het voortbestaan van sommige andere regenwoud-bewoners. Hun vacht herbergt namelijk een heel ecosysteem van kleine insecten. Hun haren hebben kleine scheurtjes, waardoor algen zich kunnen vasthechten en groeien. Deze algen voorzien vele soorten van voedsel, zoals motten, kevers, kakkerlakken en wormen. Op één luiaard kunnen honderden van deze dieren leven. Het beschermen van luiaards betekent daarom ook het beschermen van de regenwouden in Zuid-Amerika.
Wat is de wetenschappelijke naam van een luiaard?
Er zijn zes soorten luiaards, allemaal met hun eigen wetenschappelijke naam. Vroeger werden ze allemaal onder de familie Bradypodidae geschaard, maar later bleek dat er zoveel verschillen waren tussen de tweevingerige en drievierige luiaard dat de tweevingerige luiaard zijn eigen familie kreeg, Megalonychidae.
Wetenschappers hebben vastgesteld dat er vier verschillende soorten drievingerige luiaards zijn en twee verschillende soorten tweevingerige luiaards. Dit zijn de soorten en hun wetenschappelijke namen:
Drievingerige luiaarden:
- Escudo-eilandluiaard: Bradypus pygmaeus
- Kraagluiaard: Bradypus torquatus
- Drievingerige luiaard of ai: Bradypus tridactylus
- Kapucijnluiaard: Bradypus variegatus
Tweevingerige luiaarden:
- Tweevingerige luiaard: Choloepus didactylus
- Hoffmannluiaard: Choloepus hoffmanni
Zijn luiaards bedreigd?
De Rode Lijst van IUCN heeft op dit moment vier soorten luiaards als niet bedreigd geclassificeerd. Eén soort is kwetsbaar en één soort is ernstig bedreigd: de escudo-eilandluiaard. De kraagluiaard stond eerst op de lijst van bedreigde diersoorten omdat men dacht dat hun leefgebied heel klein was. Uit nieuwe gegevens bleek echter dat deze soort op meer plekken leeft, waardoor ze nu als kwetsbaar zijn geclassificeerd.
De escudo-eilandluiaard heeft echter wel een heel beperkt verspreidingsgebied. Deze soort leeft op één eilandje met een totale oppervlakte van slechts 4,3 vierkante kilometer, 17 kilometer voor de kust van Panama. Dit is de enige plek op aarde waar deze luiaards voorkomen, waardoor ze extreem kwetsbaar zijn voor geografische verstoringen en menselijke ontwikkeling.
Menselijke ontwikkeling is de voornaamste bedreiging voor alle luiaardsoorten: hun regenwouden worden gekapt. Ook stroperij vormt een bedreiging, omdat er vraag is naar luiaards in de illegale handel in huisdieren.
In wat voor soort leefgebied leven luiaards?
Alle luiaardsoorten leven in Zuid- en Midden-Amerika in verschillende laaglandregenwouden. Deze leefgebieden hebben een grote verscheidenheid aan vegetatie, waaronder veel soorten bomen waar luiaards in kunnen leven. Luiaards brengen het grootste deel van hun tijd door in de boomtoppen, ook wanneer ze eten en rusten. Ze komen alleen naar de grond om hun behoefte te doen, één keer per week.
Bedreigingen
Hoewel de meeste soorten luiaards niet als bedreigd worden aangemerkt, worden ze allemaal geconfronteerd met bedreigingen zoals vernietiging van hun leefgebied en stroperij. Hierdoor nemen hun aantallen af.
Vernietiging van leefgebied
Luiaards leven in regenwouden en brengen bijna al hun tijd door in bomen, die ze gebruiken als camouflage, schaduwplek, slaapplaats en voedselbron. Zonder bomen kunnen luiaards in het wild niet overleven. Dit maakt ze enorm kwetsbaar voor ontbossing. Het verdwijnen van bos is een grote bedreiging voor alle zes soorten luiaards. Hun leefgebieden worden om verschillende redenen vernietigd, zoals voor toerisme, houtkap, veeteelt en landbouw.
Door de uitbreiding van menselijke activiteiten wordt het leefgebied van luiaards willekeurig afgesneden, waardoor grote gebieden worden omgevormd tot kleinere, geïsoleerde stukjes. Wanneer dit gebeurt, hebben luiaards geen toegang meer tot de afgezonderde gebieden en worden ze gedwongen om voort te leven als kleinere subpopulaties. Dit is problematisch voor de voortplanting en kan leiden tot een slechtere genen als gevolg van gedwongen inteelt.
Stroperij
Ondanks alle aspecten die luiaards zeer ongeschikt maken als huisdier, worden ze gestroopt en verkocht op de illegale markt voor huisdieren. Deze handel groeit snel in Midden- en Zuid-Amerika. Duizenden babyluiaards worden uit het wild gehaald, vaak weggerukt bij hun moeders. Omdat de dieren zo langzaam bewegen, kan een jager een luiaard eenvoudig vangen als hij er één ziet. In tegenstelling tot andere roofdieren zijn mensen zich bewust van de camouflagetechnieken van luiaards en weten ze waar ze op moeten letten.
Het is extra nadelig dat luiaards zich maar langzaam voortplanten en dat succesvolle voortplanting in gevangenschap maar zelden gebeurt. Sociale media blijven jammer genoeg de handel in exotische huisdieren en interacties met dieren aanmoedigen en normaliseren. De trieste waarheid is dat maar 10% van de dieren die uit het wild worden gehaald, het overleeft.
Hoewel minder vaak, worden luiaards ook gejaagd voor voedsel.
Veelgestelde vragen
Wat eten luiaards?
Alle soorten luiaards zijn herbivoren, en nog specifieker folivoren: dieren die vooral bladeren eten. Het dieet van luiaards bestaat uit bladeren van meer dan 90 verschillende soorten bomen, hoewel individuele luiaards meestal 6 tot 12 soorten bladeren eten die ze zelf lekker vinden. Hoewel luiaards vaak worden geassocieerd met de Cecropia (een brandnetelsoort), hebben ze in werkelijkheid veel meer variatie in hun dieet nodig om gezond te blijven.
Verschillende soorten bladeren hebben verschillende verdedigingsmechanismen om zich te beschermen tegen bladeters, zoals stevige celwanden en stoffen die na verloop van tijd giftig worden. Om dit te voorkomen, eten luiaards meestal nieuwe bladeren aan het uiteinde van takken, omdat die nog zacht en nog niet giftig zijn. Door verschillende soorten bladeren te eten, voorkomen luiaards dat ze te veel van één soort giftige stof binnenkrijgen.
Vanwege hun trage spijsvertering eten luiaards niet zo veel. De bladeren blijven zo lang in hun systeem dat hun maag vol blijft en er niet veel nieuwe bladeren in passen. Drievingerige luiaards eten gemiddeld 73,5 gram bladeren per dag.
Wat eet een baby-luiaard?
Als een vrouwtjesluiaard een baby krijgt, kruipt die meteen na de geboorte op haar buik en klampt zich aan haar vast. Omdat de luiaards na het bevallen nauwelijks energie over hebben, produceert de moeder alleen melk als de baby dat nodig heeft en begint ze haar jong al een week na de geboorte bladeren te geven. De baby proeft de bladeren uit de mond van zijn moeder en leert zo welke soorten veilig zijn om te eten.
Hoeveel weegt een luiaard?
Hoewel de zes soorten luiaards ongeveer even lang zijn, varieert hun gewicht van ongeveer 3,6 tot 7,7 kilo. Zelfs de lichtste luiaards lijken groter dan ze zijn door hun dikke vacht, maar de dieren zijn eigenlijk best klein en mager, ze hebben weinig spiermassa. Hun gewicht kan ook flink veranderen als ze hun behoefte doen – omdat ze dat maar één keer per week doen, kunnen ze in één keer wel een derde van hun lichaamsgewicht kwijtraken.
Hoe groot zijn luiaards?
De hedendaagse luiaards zijn ongeveer 60 tot 80 centimeter lang. Ze hebben een bruine vacht, lange armen en lange gebogen klauwen. Vroeger waren luiaards veel groter. De grondluiaard, een voorouder van de hedendaagse luiaard, kon wel drieënhalve meter lang worden. Omdat hij op zijn achterpoten kon staan, was hij het grootste tweepotige zoogdier dat ooit heeft bestaan. Hij woog wel vier ton.
Hoeveel luiaards zijn er nog ter wereld?
Er zijn helaas geen schattingen van de hele populaties van de zes luiaardsoorten, omdat de dieren zo moeilijk te vinden zijn. Volgens IUCN laten alle zes soorten wel een afname zien. De escudo-eilandluiaard leeft alleen nog op een klein eilandje voor de kust van Panama; daarvan zijn waarschijnlijk nog maar zo'n 100 dieren over.
Waarom worden luiaards bedreigd?
De grootste bedreiging voor alle soorten luiaards is het verlies van hun leefgebied voor menselijke ontwikkeling. De regenwouden in Zuid- en Midden-Amerika, waar luiaards van afhankelijk zijn, worden op verschillende plekken gekapt om plaats te maken voor landbouw, toerisme, veeteelt en stedelijke uitbreiding.
Luiaards zijn daarnaast ook kwetsbaar voor stroperij. Soms voor hun vlees, maar meestal voor de illegale handel in huisdieren of voor toeristische attracties.
Sommige luiaards kunnen misschien wat verlost worden van de handel dankzij een nieuw voorstel dat zal worden besproken tijdens de komende CITES-conventie in het najaar van 2025. Brazilië, Costa Rica en Panama hebben voorgesteld om twee soorten, de Hoffmannluiaard en de tweevingerige luiaard, op te nemen in bijlage II van CITES.
De opname van deze twee soorten tweevingerige luiaarden zou de internationale handel in deze soorten en hun lichaamsdelen beperken. Een CITES-notering is dringend nodig om te voorkomen dat luiaards in zulke grote aantallen worden verhandeld dat hun populatie in het wild achteruitgaat.
Hoe lang leven luiaards?
Niemand heeft ooit een luiaard in het wild gevolgd van geboorte tot overlijden, en wetenschappers weten niet hoe ze de leeftijd van een volwassen luiaard kunnen schatten. Daarom weten we niet hoe lang een luiaard in het wild kan leven.
We weten wel hoe oud ze in gevangenschap worden, maar omdat luiaards het meestal niet zo goed doen buiten hun natuurlijke leefgebied, wordt aangenomen dat ze in het wild veel langer leven. De oudste luiaard in gevangenschap is momenteel 50 jaar oud. Luiaards in het wild kunnen misschien wel tien jaar ouder of zelfs twee keer zo oud worden. Helaas kunnen we dat niet te weten komen omdat ze zo schuw zijn.
Waarom zijn luiaards langzaam?
De voornaamste reden voor de slome bewegingen van luiaards is hun speciale stofwisseling. Ze eten caloriearme planten die hun lichaam heel langzaam omzet in energie. Hun stofwisseling is ongeveer 40-45% van de gemiddelde snelheid die je zou verwachten bij een zoogdier van hun grootte. Het kan 157 tot 1.200 uur duren voordat een luiaard een blad dat hij eet, heeft verteerd en uitgepoept.
Dit betekent dat hun energievoorraad altijd beperkt is en dat ze er goed op moeten letten dat ze genoeg energie hebben om hun volgende maaltijd te vinden, te verzamelen, op te eten en te verteren. Hun oplossing is om langzaam te bewegen en hun activiteiten te beperken tot een heel klein gebied.
Luiaarden hebben ook geen thermoregulatie, een activiteit die veel energie kost. In plaats daarvan verwarmen ze hun lichaam door in de zon te liggen of koelen ze af door in de schaduw te slapen. Bij warm weer vertragen ze zelfs hun stofwisseling om geen extra warmte te produceren terwijl ze proberen af te koelen.
Een andere reden voor hun trage bewegingen is hun slechte zicht. Luiaards hebben niet altijd in bomen geleefd, maar toen ze als bijna blinde dieren zijnde in bomen gingen leven, moesten ze het heel rustig aan doen om niet te vallen.
Omdat luiaards zo langzaam bewegen, hebben ze in de loop van de tijd ook hun spiermassa verloren. Ze hebben nu nog maar 30% van de gemiddelde spiermassa van een zoogdier van hun grootte. Daardoor zijn ze fysiek beperkt tot de lage snelheden die ze gebruiken als overlevingsstrategie.
Ze gebruiken hun traagheid ook om zich te verstoppen voor roofdieren, door zó langzaam te bewegen dat vogels en grote katachtigen ze niet opmerken.
Hoe worden luiaards beïnvloed door klimaatverandering?
De lichaamstemperatuur van een luiaard wordt beïnvloed door de omgevingstemperatuur. Dit heeft invloed op hun stofwisseling. Aangezien klimaatverandering de omgevingstemperatuur over de hele wereld doet stijgen, kan dit veranderingen in de levensstijl van luiaards teweegbrengen.
Klimaatverandering kan ook het leefgebied van luiaards veranderen. Het kan invloed hebben op het soort planten dat in de regenwouden groeit, waardoor er misschien minder voedsel beschikbaar is. Deze verandering kan er ook voor zorgen dat de omstandigheden voor landbouw verbeteren, wat kan leiden tot menselijke ontwikkeling.
Klimaatverandering kan ook leiden tot onvoorspelbaar extreem weer, zoals langdurige droogte en natuurbranden, waardoor er veel luiaards kunnen sterven in de gebieden die hierdoor worden getroffen.
Hoe kun je helpen?
Een van de makkelijkste manieren om te helpen is door niet bij te dragen aan de handel in exotische huisdieren. Luiaards zijn géén en ook geen geschikte huisdieren. Doe ook niet mee aan activiteiten die dieren uitbuiten, zoals ontmoetingen en fotomomenten met luiaards. Informeer jezelf en ook de mensen om je heen. Het stoppen van de vraag is de meest effectieve methode om op de lange termijn de handel in dieren te verminderen.
Je kunt ook organisaties steunen die zich inzetten voor het behoud van luiaards en hun wilde leefgebied, zoals IFAW.