Waarom de zorg over exotische huisdieren en andere niet-inheemse soorten ons allemaal aangaat

Geschreven door Maja Metzger, campagnemedewerker IFAW

Het toenemende aantal invasieve uitheemse soorten wereldwijd is een serieuze bedreiging voor zowel de biodiversiteit als het welzijn van de mens, en het zal alleen maar erger worden als we geen actie ondernemen.

Dit is de conclusie van een recent rapport van het Intergovernmental Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) over de wereldwijde impact van invasieve uitheemse soorten.

Het rapport stelt dat menselijke activiteiten, zoals reizen, scheepvaart en handel, meer dan 37.000 dieren, planten en andere organismen hebben geïntroduceerd in omgevingen waar ze van nature niet thuishoren. Deze "buitenaardse" soorten hebben zich vervolgens gevestigd in hun nieuwe leefgebieden.

Ongeveer 3500 van deze soorten zijn nu invasieve uitheemse soorten geworden, wat een ernstige bedreiging vormt voor zowel hun nieuwe ecosystemen als de bijdrage van de natuur aan de gezondheid en het welzijn van mensen.

Invasieve uitheemse soorten hebben zelfs bijgedragen aan 60 procent van de wereldwijde sterfgevallen. Ze behoren tot de vijf belangrijkste directe oorzaken van wereldwijd biodiversiteitsverlies, samen met veranderingen in land- en zeengebruik, directe exploitatie van organismen, klimaatverandering en vervuiling.

En de kosten van hun bedreiging zijn aanzienlijk. In 2019 bedroegen de wereldwijde economische kosten van invasieve uitheemse soorten naar verluidt meer dan 423 miljard dollar per jaar. Sinds 1970 zijn deze kosten elk decennium minstens verviervoudigd. Dit komt doordat deze soorten ziekten kunnen verspreiden, gewassen of vee kunnen vernietigen, en watervoorraden en voedselbronnen kunnen besmetten.

Bovendien zijn het vaak de mensen die het dichtst bij de natuur leven die het meest lijden, waardoor de mondiale ongelijkheid verder toeneemt.

Het verontrustende verband tussen exotische huisdieren en invasieve uitheemse soorten

Het ontsnappen of vrijlaten van exotische huisdieren in het wild is een van de belangrijkste manieren waarop uitheemse soorten zich vestigen in nieuwe omgevingen.

IFAW beschouwt exotische huisdieren als wilde, niet-gedomesticeerde dieren die als huisdieren worden gehouden. Ze kunnen worden gevangen in hun natuurlijke habitat of in gevangenschap worden gefokt en belanden in huishoudens aan de andere kant van de wereld via de handel in exotische huisdieren.

Veel dieren lijden of sterven omdat handelaren of hun nieuwe eigenaren niet op de hoogte zijn van hun complexe behoeften. Soms weten de dieren te ontsnappen of worden ze in het wild achtergelaten wanneer de zorg te kostbaar of te uitdagend wordt.

Dit heeft niet alleen nadelige gevolgen voor de dieren zelf, maar kan ook complete ecosystemen beschadigen. In het wild concurreren uitheemse soorten met inheemse soorten om hulpbronnen en kunnen ze hun nieuwe ecosystemen veranderen, wat ernstige gevolgen heeft voor de biodiversiteit. Bijvoorbeeld, de Birmese pythons, oorspronkelijk afkomstig uit Zuidoost-Azië, werden populair als huisdieren in Florida. Een paar van deze pythons raakten los, en nu zijn er duizenden in de Everglades, waar ze concurreren met inheemse dieren voor voedsel en bedreigde diersoorten bejagen.

Het vangen van wilde dieren kan ook de natuurlijke balans verstoren en een bedreiging vormen voor het behoud van inheemse ecosystemen.

Naast dierenwelzijn, natuurbehoud en biodiversiteit brengt het houden van exotische huisdieren nog andere risico's met zich mee, zoals het potentieel om drager te zijn van zoönotische ziekten. Deze ziekten vinden hun oorsprong bij dieren en kunnen zich naar mensen verspreiden, soms met fatale gevolgen.

De oplossing voor dit probleem

Het nieuwe IPBES-rapport onderstreept de noodzaak voor onmiddellijke actie en adviseert beleidsmakers om een geïntegreerd preventief beleid en richtlijnen voor gedrag in te stellen die gelden voor alle sectoren.

Het IPBES-rapport stelt voor om een lijst samen te stellen die aangeeft welke buitenlandse soorten geïmporteerd mogen worden, als onderdeel van het beleid voor de handel in exotische huisdieren en andere dieren. Het IFAW is voorstander van het creëren van zo'n lijst, bekend als een 'positieve lijst', die specificeert welke soorten als huisdier mogen worden gehouden. Deze lijst moet echter niet alleen het risico op invasieve soorten in overweging nemen, maar ook de gevolgen voor het behoud van de soorten, en voor de gezondheid en het welzijn van zowel dieren als mensen.

Gedurende de bijna dertig jaar dat IFAW actief is in het aanpakken van de handel in exotische huisdieren, heeft de opkomst van digitalisering gezorgd dat deze markt zich naar het internet heeft verplaatst. Door online platforms en sociale media is de aanschaf van exotische huisdieren vereenvoudigd.

Daarom pleit IFAW voor de implementatie van uniforme gedragscodes door online platforms, om de online handel in exotische dieren beter te beheersen en kopers van de nodige informatie te voorzien. Zo wil IFAW bijvoorbeeld dat het EU-actieplan tegen de handel in wilde dieren en planten, evenals de aankomende regelgeving voor online handel in wilde soorten, ook rekening houdt met het risico op invasieve soorten.

Preventieve maatregelen en paraatheid zijn de meest kostenbesparende strategieën om de dreigingen van invasieve exotische soorten aan te pakken. Hoewel beleidsmakers hierin een belangrijke rol vervullen, is het voor iedereen van belang om zich bewust te zijn van de hoge kosten die exotische huisdieren met zich mee kunnen brengen.