16 van de meest fascinerende dieren van Zambia

Nijlpaarden leven in de rivieren, meren en mangroven van Sub-Sahara Afrika. Naast Zambia kun je ze ook vinden in onder meer Guinee, Tsjaad, Ethiopië, Tanzania, Oeganda en Zuid-Afrika.

De naam ‘hippopotamus’ komt uit het Grieks en betekent ‘rivierpaard’, een verwijzing naar het feit dat deze dieren een groot deel van hun tijd in het water doorbrengen, al kunnen ze niet zwemmen of drijven. In plaats daarvan lopen ze over de rivierbodem, terwijl ze hun neusgaten boven het water houden om te kunnen ademen. Wanneer ze wél onder water gaan, kunnen ze tot wel vijf minuten hun adem inhouden.

Nijlpaarden zijn de op twee na grootste landzoogdieren. Alleen olifanten en witte neushoorns zijn groter. Ze kunnen tot wel vijf meter lang worden en ongeveer 1,6 meter hoog. Hun gewicht kan oplopen tot zo’n 4.500 kilo.

De International Union for the Conservation of Nature (IUCN) classificeert nijlpaarden als kwetsbaar. De belangrijkste bedreigingen voor de soort zijn stroperij, verlies van leefgebied en conflicten tussen mensen en wilde dieren.

3. Thornicrofts giraffe

De Thornicroft-giraffe is een giraffe-ondersoort die uitsluitend in Zambia voorkomt. Net als andere giraffen is het een groot dier met een lange nek, maar er zijn twee kenmerken waaraan je een Thornicroft-giraffe kunt herkennen. Ten eerste is hij kleiner dan andere giraffes, en ten tweede reikt het kenmerkende bruine vlekkenpatroon niet verder dan zijn knieën.

De Thornicroft-giraffe leeft in bossen, savannes en struikland. Sinds 1938 komt de soort alleen nog voor in beschermde gebieden. Daardoor vormen lokale gemeenschappen en ontwikkeling op dit moment geen grote bedreiging voor het voortbestaan van de soort. Toch classificeert de IUCN de Thornicroft-giraffe als kwetsbaar, omdat ze het risico lopen in het wild uit te sterven. Er zijn nog slechts zo’n 420 volwassen dieren over. De belangrijkste reden hiervoor is dat alle Thornicroft-giraffes in een beperkt gebied leven, waardoor ze extra kwetsbaar zijn voor ziekten.

4. Zwarte mamba’s

De zwarte mamba wordt gemiddeld zo’n 2,5 meter lang en heeft een olijfgroene tot grijzige huid. De naam dankt hij aan de grote, pikzwarte binnenkant van zijn bek. Deze slang is extreem giftig – een beet kan binnen slechts 20 minuten dodelijk zijn. Ondanks hun angstaanjagende reputatie zijn zwarte mamba’s echter schuwe dieren. Ze zullen alleen aanvallen wanneer ze verstoord of in het nauw gedreven worden. Meestal glippen ze weg van gevaar, met snelheden tot wel 19 kilometer per uur.

De zwarte mamba leeft in de savannes en rotsachtige heuvelgebieden van Zambia. De soort komt ook voor in andere Afrikaanse landen, waaronder Ethiopië, de Democratische Republiek Congo en Ivoorkust. Volgens de IUCN valt de zwarte mamba in de categorie ‘Least Concern’, omdat de soort niet bedreigd is en de populatie stabiel blijft.

5. Afrikaanse zwarte kuifarend

De Afrikaanse zwarte kuifarend is een roofvogel die in Zambia voorkomt. Hij heeft donkerbruin tot zwart verenkleed en een opvallende kuif boven op zijn kop. Tijdens het vliegen lijken de onderkanten van zijn vleugels wit. De soort leeft meestal aan de randen van bossen en in de buurt van water, maar is ook te vinden in gemengd landbouwgebied en aan de randen van suikerrietplantages.

De langkuifarend staat bij de IUCN in de categorie ‘Least Concern’, met een groeiende populatie. Je ziet deze arenden vaak zweven en jagen op knaagdieren in grote delen van Sub-Sahara Afrika, waaronder Zambia, Soedan, Senegal en Zuid-Afrika.

6. Kortneusolifantspitsmuis

De kortneusolifantspitsmuis leeft in droge en halfdroge gebieden en brengen hun dagen door met het jagen op mieren en termieten in beboste struiklanden, dichtbegroeide graslanden en struikgewas. Opvallend is dat hun vachtkleur varieert afhankelijk van hun leefgebied. Ze kunnen roodachtig geel, geelbruin of grijs zijn. Gemiddeld wordt een kortsnuitige sengi ongeveer 21 centimeter lang, met een staart die net zo lang is.

De kortneusolifantspitsmuis wordt door de IUCN geclassificeerd als ‘Least Concern’, omdat er geen grote bedreigingen zijn voor het voortbestaan van de soort. Ze komt voor in Zambia en andere landen in Sub-Sahara Afrika, waaronder Botswana, Angola en Kenia.

7. Afrixalus wittei

Deze piepkleine amfibieën hebben bruine en zwarte strepen over hun rug en worden gemiddeld slechts zo’n 33 millimeter lang. De afrixalus wittei leeft in Zambia, Angola, de Democratische Republiek Congo en Tanzania. Je vindt de soort vooral in overstroomde graslanden, moerassen en tijdelijke poelen waar ze zich voortplanten.

Volgens de IUCN valt de afrixalus wittei in de categorie ‘Least Concern’ en wordt zijn voortbestaan momenteel niet bedreigd door grote risico’s.

8. Panterschildpad

De panterschildpad dankt zijn naam aan het patroon op zijn schild, dat doet denken aan de vlekken van een luipaard. Het is de grootste landschildpad van Afrika en kan wel 70 centimeter lang worden en tot 40 kilo wegen.

De panterschildpad leeft in savannes en struikgebieden in heel Zuid- en Oost-Afrika. Hij eet voornamelijk planten en speelt een belangrijke rol bij de verspreiding van zaden. Om extreme hitte of kou te vermijden schuilt deze reptiel in verlaten holen van vossen en jakhalzen. Voor het leggen van eieren graaft hij zelf een nestholte.

De IUCN classificeert de panterschildpad als ‘Least Concern’. Toch nemen de aantallen in Oost-Afrika af, waar een onverantwoord groot aantal dieren wordt gevangen voor de handel in exotische huisdieren.

9. Litschiewaterbok

De litschiewaterbok is een antilopesoort die leeft in de wetlands van zuidelijk Centraal-Afrika, onder andere in Zambia, Botswana en Angola. Je vindt deze dieren langs de ondiepe randen van overstroomde graslanden en moerassen. Mannetjes hebben hoorns en een donkerdere vacht, terwijl vrouwtjes een roodbruine vacht, een witte buik en geen hoorns hebben.

De litschiewaterbok wordt door de IUCN geclassificeerd als ‘Bijna bedreigd’, en de populatie neemt af. Een van de grootste bedreigingen is stroperij, omdat deze dieren worden bejaagd voor hun vlees. Ook droogte en menselijke verstoring van natuurlijke overstromingspatronen vormen een risico voor hun voortbestaan.

10. Nyasa dwergpapegaai

De Nyasa-dwergpapegaai is de kleinste papegaai van het Afrikaanse vasteland en wordt slechts zo’n 13 centimeter lang. Hij heeft een oranje kop en borst, met verder een groen verenkleed. Deze dwergpapegaai leeft in kleine stukken bos en nat grasland in Zambia, Tanzania, Mozambique en Malawi. Hij voedt zich met grasszaden, gierst, wilde rijst, bloemen en fruit.

De aantallen van de Nyasa-dwergpapegaai nemen af, en de IUCN classificeert deze vogel als ‘Bijna bedreigd’. Leefgebiedsverlies is een van de belangrijkste bedreigingen voor de soort. Daarnaast worden de vogels gevangen en verkocht binnen de handel in exotische huisdieren.

Er is niet veel bekend over Hyperolius nasutus, waardoor zowel het verspreidingsgebied als de aantallen slechts schattingen zijn. De IUCN classificeert deze soort echter als ‘Niet bedreigd’. Wel wordt een deel van zijn graslandhabitat steeds vaker omgezet voor landbouw, wat in de toekomst een risico kan vormen.

12. Malbrouck

De malbrouck heeft grijsgestippelde bruine vacht en een zwart gezicht met een opvallende witte ring eromheen. Mannetjes zijn gemakkelijk te herkennen aan hun felblauwe en rode geslachtsdelen. Deze soort is zeer flexibel en leeft in savanne, bosgebieden, landelijke omgevingen en zelfs in stedelijke gebieden. Meestal leven ze in grote familiegroepen. In Zambia komen ze veel voor in Kafue National Park, maar ook in Namibië, de Democratische Republiek Congo en Angola.

Als alleseter voedt de malbrouck zich met fruit, zaden, bloemen en vogeleieren, en speelt hij een belangrijke rol bij de verspreiding van zaden. De IUCN classificeert de malbrouck als ‘Niet bedreigd’. Hoewel de soort wordt bejaagd omdat boeren hem als plaag beschouwen en er op wordt gestroopt voor het vlees, blijft de populatie op dit moment stabiel. Als deze bedreigingen echter toenemen, kan de soort in de toekomst wel in gevaar komen.

13. Roanantilope

De roanantilope is een van de grootste antilopesoorten van Afrika. Ze kunnen wel 150 centimeter hoog worden en tot 280 kilo wegen. Roanantilopen kunnen behoorlijk agressief zijn en staan er zelfs om bekend dat ze met hun sterke, gebogen hoorns leeuwen kunnen doden.

De roanantilope leeft in bossen, savannes, struikgebieden en graslanden in heel Zambia. Daarnaast komt de soort ook voor in andere Afrikaanse landen, waaronder Nigeria, Zuid-Soedan, Tanzania en Malawi.

Door stroperij en verlies van leefgebied is de roanantilope in grote delen van zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied verdwenen. Inmiddels herstelt de soort zich weer en overleeft hij binnen en rond beschermde gebieden. IUCN classificeert de roanantilope als ‘Niet bedreigd’. Er leven meer dan 50.000 volwassen dieren in het wild.

14. Poyntonophrynus beiranus

Poyntonophrynus beiranus is een lastig te vinden paddensoort, waardoor er maar weinig bekend is over dit kleine amfibie. Wel weten we dat de soort voorkomt in twee gescheiden gebieden: op een overstromingsvlakte in delen van Mozambique en het zuiden van Malawi, en op overstromingsvlaktes in centraal en zuidwestelijk Zambia. Het natuurlijke leefgebied bestaat uit tropische of subtropische, natte graslanden in laaggelegen gebieden.

De IUCN classificeert Poyntonophrynus beiranus als ‘Niet bedreigd’, en er zijn geen bekende bedreigingen voor het voortbestaan van de soort.

15. Sharpes reiger

Sharpes reiger is een kleine waadvogel die voorkomt in zuidelijk Centraal-Afrika. De soort heeft leigrijs verenkleed, een roestkleurige vlek op de keel en lange geelgroene poten en voeten. Deze vogel leeft in wetlands in Botswana, Zambia, Zimbabwe, Mozambique, Namibië en Zuid-Afrika. Daar waadt hij door het water op zoek naar kleine vissen, kikkers, slakken en insecten.

De aantallen van Sharpes reiger nemen af en volgens de IUCN wordt de soort geclassificeerd als ‘Kwetsbaar’. De belangrijkste oorzaak is verlies van leefgebied, onder andere door overstromingen en door de uitbreiding van landbouw.

16. Oribi

De oribi is een kleine Afrikaanse antilope. Hij wordt 51 tot 75 centimeter hoog en weegt ongeveer 14 kilo. Mannetjes hebben spitse hoorns, terwijl zowel mannetjes als vrouwtjes een roodbruine vacht met witte aftekeningen hebben. De soort komt voor in savannes en graslanden in Sub-Sahara Afrika, onder andere in Zambia, Zuid-Afrika, Ethiopië en Mali.

Oribi’s leven graag in hoog gras, omdat dit zowel voedsel biedt als broodnodige dekking tegen roofdieren. Deze dieren halen voldoende vocht uit het gras dat ze eten, waardoor ze niet in de buurt van waterbronnen hoeven te leven.

Hoewel de IUCN meldt dat de aantallen oribi’s buiten beschermde gebieden afnemen door leefgebiedsverlies als gevolg van landbouw en jacht, wordt de soort geclassificeerd als ‘Niet bedreigd’.

Over IFAW

IFAW zet zich in om dieren in Zambia en overal ter wereld te beschermen.

Ons Room to Roam initiatief is onze ambitieuze visie om versnipperde leefgebieden in Oost- en Zuidelijk Afrika weer met elkaar te verbinden, zodat olifanten en andere wilde dieren de ruimte krijgen om te leven en te groeien. Ons werk in Zambia omvat de ondersteuning van de Lusaka Elephant Nursery, waar verweesde olifantjes worden opgevangen en gerevalideerd. We zetten ons ook in om wildlifecriminaliteit aan de grens tussen Malawi en Zambia tegen te gaan, gemeenschappen te ondersteunen bij het ontwikkelen van duurzame inkomens via onze samenwerking met COMACO, en het welzijn van rangers te versterken.

Doe met ons mee en kom in actie voor dieren overal ter wereld.