Grijze roodstaartpapegaai
De grijze roodstaartpapegaai, afgekort ook wel grijze roodstaart, is een papegaaiachtige uit de familie papegaaien van Afrika en de Nieuwe Wereld. Deze groep staat vooral bekend om hun haakvormige snavels en kleurrijke verenkleed. Zoals de naam al zegt, is de grijze roodstaartpapegaai niet zo kleurrijk als veel van zijn familieleden.
Zijn grijze veren bedekken bijna zijn hele lichaam. Hij heeft een wit masker rond zijn ogen en felrode staartveren. Hoewel hij niet zo opvallend is als andere grote papegaaien met hun blauwe, gele en rode kleuren, is het contrast tussen het rood en het fluweelachtige grijs heel opvallend.
Grijze roodstaartpapegaaien zijn 30 tot 40 centimeter lang en wegen 400 tot 650 gram, waarbij de mannetjes iets groter zijn dan de vrouwtjes. Hun gemiddelde spanwijdte is ongeveer 46 tot 52 centimeter.
Grijze roodstaartpapegaaien leven in en rond het Congobekken in Afrika, dat meer dan 3,4 miljoen vierkante kilometer beslaat.
Ooit leefden er miljoenen grijze roodstaartpapegaaien in West- en Centraal-Afrika. Tegenwoordig is het veel moeilijker om te schatten hoeveel er nog zijn. Volgens wetenschappelijke schattingen kunnen dat er maar liefst 13 miljoen zijn, maar ook slechts 560.000.
Intelligente groepsdieren
Grijze roodstaartpapegaaien zijn zwermvogels. Ze komen 's nachts samen in grote groepen om te slapen, vaak tot wel 1.000 vogels bij elkaar. Ze slapen meestal in gebieden omringd door water, zoals op eilanden bij de kust of in rivieren, waar minder roofdieren bij hen kunnen komen.
In groepen leven heeft veel voordelen, vooral dankzij de vele geluiden die deze papegaaien gebruiken om te communiceren. Ze gebruiken hun stem om het zwermgedrag te coördineren, nestplaatsen te kiezen, elkaar te waarschuwen voor roofdieren en hun woede over concurrenten te uiten. Met hun ongelooflijke imitatievaardigheden kunnen ze zelfs het soort gevaar communiceren door de roep van andere vogels of dieren na te bootsen.
Studies van de afgelopen decennia hebben aangetoond dat grijze roodstaartpapegaaien zeer intelligent zijn. Hun redeneringsvermogen is vergelijkbaar met dat van een menselijke peuter. Ze kunnen voorwerpen tellen, en de woorden die ze leren nadoen kunnen ze koppelen aan specifieke betekenissen. Hun imitatievermogen en hoge intelligentie maakt ze echter tot een belangrijk doelwit voor de gevaarlijke en illegale handel in exotische huisdieren.
Belangrijke rollen
Gijze roodstaarten zijn na ongeveer vijf jaar volwassen. Als ze een partner hebben gevonden, blijven ze hun hele leven bij elkaar. Ze broeden in het droge seizoen, en elk koppel heeft een eigen boom nodig om een nest te bouwen voor hun eieren. Het vrouwtje legt meestal tussen de drie en vijf eieren, terwijl het mannetje haar beschermt.
Terwijl zij de eieren in ongeveer 30 dagen uitbroedt, verzamelt het mannetje eten en voedt hij het vrouwtje. Zodra de eieren uitkomen, zorgen beide ouders voor hun jongen totdat ze zelfstandig zijn.
Als planteneter helpt de grijze roodstaart de bossen gezond te houden door onverteerde zaden naar nieuwe plaatsen te verspreiden en stuifmeel van de ene plant naar de andere te brengen. Door fruit en ander plantaardig materiaal te eten, helpen ze ook het bos te snoeien, waardoor de concurrentie om voedingsstoffen wordt verminderd en er ruimte ontstaat voor nieuwe groei.
Wat is de wetenschappelijke naam van de grijze roodstaartpapegaai?
De wetenschappelijke naam van de grijze roodstaartpapegaai is Psittacus erithacus. Grijze roodstaartpapegaaien worden ook wel simpelweg grijze roodstaart genoemd.
Ze behoren tot de familie Psittacidae, de Papegaaien van Afrika en de Nieuwe Wereld, een van de slechts drie families van ‘echte papegaaien’.
Er is ook een kleinere, donkerdere soort grijze roodstaartpapegaai, de timnehpapegaai. Sommige onderzoekers denken dat dit een aparte ondersoort is en hebben deze de wetenschappelijke naam Psittacus erithacus timneh gegeven.
Wordt de grijze roodstaartpapegaai met uitsterven bedreigd?
De grijze roodstaart staat sinds 2016 op de lijst van bedreigde diersoorten van IUCN, omdat onderzoekers hebben ontdekt dat hun aantal flink daalt. Het is lastig om precies te bepalen hoeveel grijze roodstaarten er nog zijn, maar we weten wel dat er elk jaar veel worden gestolen en verhandeld als illegale huisdieren.
De vogels raken ook in hoog tempo hun leefgebied kwijt. Deze twee factoren samen hebben een grote invloed op de wereldwijde populatie.
Grijze roodstaarten worden bedreigd door de grote vraag ernaar in de illegale handel in huisdieren. In 1975 werden de dieren voor het eerst erkend door de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde diersoorten (CITES). Na druk van natuurbeschermingsorganisaties, waaronder IFAW, werd de grijze roodstaartpapegaai in 2016 opgenomen in Bijlage I van CITES, waardoor ze tot de meest bedreigde diersoorten ter wereld behoren.
Waar leven grijze roodstaarten?
Grijze roodstaartpapegaaien leven in een gebied ten zuiden van de Sahara in West- en Centraal-Afrika, in landen als Congo, Angola, Kameroen, Gabon en de Democratische Republiek Congo. Ze komen ook voor op sommige eilanden voor de kust, zoals Malabo en Santo Antonio.
De papegaaien leven meestal in dichte bossen, maar zijn ook te vinden aan bosranden, op open plekken, in mangroves, in beboste savannes en in landbouwgebieden. Tijdens het droge seizoen trekken ze meestal weg uit de droogste gebieden en zoeken ze altijd de nabijheid van rivieren of andere waterbronnen op.
Bedreigingen
Grijze roodstaartpapegaaien worden vooral bedreigd door de illegale handel in huisdieren en het verlies van hun leefgebied.
Stroperij voor de handel in exotische huisdieren
Helaas is er in Europa, Noord-Amerika en het Midden-Oosten een grote vraag naar grijze roodstaartpapegaaien als huisdier, en in China neemt de vraag toe. Naar schatting 20% van de bestaande populatie grijze roodstaartpapegaaien wordt jaarlijks gevangen voor de handel in huisdieren. Tussen 1982 en 2001 werden meer dan 1,3 miljoen exemplaren in de internationale handel aangetroffen.
Het werkelijke aantal is echter nog hoger dan vermeld. Grijze roodstaartpapegaaien hebben een hoog sterftecijfer nadat ze zijn gevangen; maar liefst 66% is al overleden voordat ze Afrika verlaten. Dit betekent dat voor elk dier dat we in de handel in huisdieren tegenkomen, er in theorie nog twee andere dieren uit hun leefgebied zijn weggehaald en daarbij zijn omgekomen.
Stropers vangen tientallen vogels tegelijk door bij drinkplaatsen te verzamelen en vastgebonden vogels te gebruiken om andere vogels te lokken, waarna ze in netten worden gevangen. De populaties grijze roodstaarten zijn steeds meer van elkaar geïsoleerd geraakt. Sinds 1992 heeft Ghana 90% tot 99% van zijn populatie verloren als gevolg van stroperij.
Het merendeel van de in het wild gestroopte grijze roodstaartpapegaaien is bestemd voor de illegale handel in huisdieren, maar ze worden ook gebruikt voor ceremoniële doeleinden of als bushmeat. Hun rode staartveren worden gebruikt als ingrediënt in traditionele geneeskunde en door het Nigeriaanse Yoruba-volk om maskers te maken voor sociale en religieuze ceremonies.
Verlies van leefgebied
In het leefgebied van de grijze roodstaartpapegaai nemen ontbossing, houtkap en landbouwactiviteiten toe. Hierdoor blijft er steeds minder ruimte over voor de vogels om te leven. Ze verliezen de toegang tot hun natuurlijke broedplaatsen: grote bomen met holle ruimtes.
Omdat er potentieel vrij veel grijze roodstaartpapegaaien zijn en ze in grote zwermen bij elkaar leven, kan schade aan een relatief klein gebied gevolgen hebben voor duizenden vogels.
Als er wegen en menselijke nederzettingen in de omgeving zijn, kan het voor de papegaaien moeilijk zijn om nieuwe nestplaatsen te vinden. Als ze er al in slagen om een nestplaats te vinden, moeten ze voor voedsel concurreren met bestaande zwermen.
Wanneer dit gebeurt, is het enige mogelijke resultaat dat de populatie zich aanpast aan de beschikbare hulpbronnen. Er is dan een overschot aan vogels, wat betekent dat een deel van de jonge en volwassen dieren zullen sterven. In Kameroen zijn deskundigen van mening dat het verlies van leefgebied meer heeft bijgedragen aan de afname van de populatie dan de handel in huisdieren.
Veelgestelde vragen
Hoe lang leeft een grijze roodstaartpapegaai?
De gemiddelde levensduur van een grijze roodstaartpapegaai varieert. In het wild worden ze gemiddeld 23 jaar oud. Deze leeftijd wordt beïnvloed door de verschillende manieren waarop papegaaien in het wild kunnen sterven, zoals door roofdieren, voedseltekort, ziekte en stroperij.
Wanneer een grijze roodstaart in gevangenschap wordt gehouden, daar veilig is voor roofdieren en constant voedsel en veterinaire zorg krijgt, kan hij tot wel 60 jaar oud worden. Het is echter niet verstandig om een grijze roodstaartpapegaai als huisdier in gevangenschap te houden, omdat het erg moeilijk (en kostbaar) is om aan zijn fysieke en psychologische behoeften te voldoen.
Omdat grijze roodstaartpapegaaien zo lang leven, is het houden ervan een levenslange verbintenis – een verbintenis die de meeste mensen niet kunnen aangaan. Deze vogels kunnen hun baasjes makkelijk overleven, wat kan leiden tot verwaarlozing of mishandeling.
Hoe slim zijn grijze roodstaartpapegaaien?
Een professionele dierengedragsdeskundige bestudeerde van 1976 tot 2007 de intelligentie van een in gevangenschap levende grijze roodstaartpapegaai genaamd Alex. Alex bleek in staat om geluiden te associëren met betekenissen.
Hij kon tot zes tellen in het Engels, een reeks kleuren benoemen, en deze woordenschat gebruiken om verschillende groepen voorwerpen correct te benoemen. Hij gebruikte ook Engels om te communiceren met andere vogels in het laboratorium, waarbij hij commentaar gaf op hun pogingen om puzzels op te lossen.
Sindsdien hebben andere onderzoekers ook ontdekt dat als je twee dozen schudt – één met voedsel erin en één zonder – grijze roodstaartpapegaaien deductie kunnen gebruiken (de juiste conclusie kunnen trekken) om de juiste doos te kiezen. Ze kunnen ook in paren samenwerken om puzzels op te lossen in ruil voor een beloning in de vorm van voedsel.
Hun algehele intelligentie is vergeleken met die van apen, walvisachtigen en menselijke peuters.
Misschien lijkt een grijze roodstaart door zijn intelligentie een aantrekkelijk huisdier, maar deze slimheid laat juist zien dat hij zeer complexe psychologische behoeften heeft, die in gevangenschap niet kunnen worden vervuld. Grijze roodstaarten horen thuis in het wild, waar ze samen leven met een hele zwerm, omdat het sociale dieren zijn.
Kunnen grijze roodstaartpapegaaien praten?
Er zijn een paar verschillende soorten vogels die heel goed geluiden kunnen nadoen, maar papegaaien zijn daar veruit het beste in.
Ze kunnen allerlei geluiden maken, en het is een onderdeel van hun sociale normen om geluiden na te doen die ze horen. Door te imiteren kunnen ze zich aanpassen aan de groep. Dit biedt hen voordelen, vooral omdat er dan meer ogen zijn om te zoeken naar roofdieren en voedsel.
Groepen van grijze roodstaarten in verschillende gebieden blijken verschillende dialecten te hebben. Wanneer er een nieuw lid bij de groep komt, past deze zijn geluiden aan die van de groep aan.
Wat eet een grijze roodstaart?
Grijze roodstaartpapegaaien eten allerlei verschillende soorten voedsel om alle voedingsstoffen binnen te krijgen die ze nodig hebben, zoals fruit, zaden, noten, bloemen, schors, insecten, slakken, klei en aarde.
Fruit, zaden en noten vormen het grootste deel van hun dieet, en de andere soorten voedsel eten ze meestal om ontbrekende voedingsstoffen binnen te krijgen.
Zijn grijze roodstaartpapegaaien bedreigd?
Grijze roodstaartpapegaaien staan op de Rode Lijst van IUCN als bedreigd. Dit komt door zowel de grote jaarlijkse vangst voor de internationale handel in wilde dieren als door het snelle verlies van hun leefgebied.
We weten niet veel over het precieze aantal papegaaien, maar omdat er zoveel van de dieren worden gestroopt en ze zoveel leefgebied verliezen, moet hun populatie wel snel afnemen. Deze redenen voldoen aan de criteria voor de status ‘bedreigd’.
Hoeveel grijze roodstaartpapegaaien zijn er nog over in de wereld?
Het is lastig om te zeggen hoeveel grijze roodstaarten er precies zijn, omdat ze vaak in afgelegen gebieden leven en in politiek onrustige plekken. Volgens IUCN kunnen het er tussen de 560.000 en 12,7 miljoen zijn.
Is een grijze roodstaart een goed huisdier?
Grijze roodstaartpapegaaien zijn niet geschikt als huisdier. Het vangen van grijze roodstaarten in het wild is niet alleen illegaal, maar voor de dieren ook extreem gevaarlijk en dodelijk. Het is slecht voor het welzijn van de papegaai om hem in gevangenschap te houden, en het is schadelijk voor de soort als geheel.
Grijze roodstaarten worden in gevangenschap meestal ongeveer 60 jaar oud. Met zo'n lange levensduur is de kans groot dat papegaaien van huis naar huis worden doorgegeven wanneer hun verzorgers overlijden of niet meer voor hen kunnen zorgen. Het verzorgen van een grote vogel gedurende zo'n lange periode is bovendien kostbaar, kan schade aan je huis veroorzaken en vormt een grote verplichting voor jou en je gezin. Het is veel eenvoudiger en beter om voor een gedomesticeerd dier zoals een hond of kat te zorgen.
Het hele proces om grijze roodstaarten van hun thuis in Afrika naar huisdierbezitters over de hele wereld te brengen, zit vol gevaren en onveilige omstandigheden. Ze worden illegaal uit hun natuurlijke leefgebied gehaald en over de hele wereld verhandeld, vaak in kleine kooien met onvoldoende voeding en zonder medische zorg. Veel dieren overleven de reis niet.
Tussen 1982 en 2001 werden meer dan 1,3 miljoen grijze roodstaartpapegaaien ontdekt in het internationale handelsnetwerk. Door het internet is het voor kopers en verkopers nog makkelijker geworden om contact met elkaar te leggen. Op dit moment wordt geschat dat het aantal dieren dat jaarlijks wordt gestroopt een aanzienlijk percentage van de totale populatie uitmaakt. Deze constante vraag heeft ernstige gevolgen voor de wilde populaties.
Ons werk
Bij IFAW werken we hard om stroperij en de illegale handel in grijze roodstaartpapegaaien tegen te gaan.
De handel verstoren
Samen met regeringen in Afrika en andere natuurbeschermingsorganisaties hebben we ervoor gezorgd dat grijze papegaaien bescherming kregen onder bijlage I van CITES. Toen dit in 2017 eindelijk lukte, werd het illegaal om internationaal in grijze roodstaarten te handelen.
Daarnaast heeft IFAW samen met Wildlife Trust of India (WTI) de Uganda Wildlife Authority, Conserv Congo en de World Parrot Trust ondersteund bij hun onderzoek naar een smokkelzaak. Dit leidde tot de inbeslagname van 122 grijze roodstaartpapegaaien bij een smokkelaar in de Democratische Republiek Congo. Deze vogels werden overgebracht naar het Uganda Wildlife Conservation Centre, waar ze de juiste veterinaire zorg kregen. Uiteindelijk zijn veel van de papegaaien hersteld en met succes weer in het wild uitgezet.
We ondersteunen onderzoeken naar de smokkel van wilde dieren. Daarnaast helpen we bij het trainen van wetshandhavers: hoe ze goed moeten omgaan met wilde dieren die in beslag zijn genomen uit de illegale handel en hoe ze voor deze dieren moeten zorgen. Dit is een belangrijke eerste stap in het herstelproces van deze kwetsbare dieren.
In het kader van deze onderzoeken, die we samen met World Parrot Trust en de Lukuru Foundation hebben ondersteund, hebben we 16 inbeslagnames en vrijwillige inzendingen gehad. Hierdoor zijn in totaal 453 papegaaien gered, waaronder 401 grijze roodstaartpapegaaien en 52 Congopapegaaien.
Grijze roodstaartpapegaaien van de markt halen
IFAW pakt de bedreigingen voor grijze roodstaartpapegaaien op alle fronten aan: de illegale handel tegengaan, de vraag verminderen en het veilig redden en terugbrengen van vogels naar het wild ondersteunen. We hebben een grote rol gespeeld bij het veiligstellen van wereldwijde bescherming voor de soort onder CITES Bijlage I. In 2025 hebben we een belangrijke nationale mijlpaal bereikt: nieuwe wetgeving in de Democratische Republiek Congo maakt het vangen, verkopen en doden van grijze roodstaartpapegaaien nu strafbaar. Dit biedt essentiële bescherming waar dat het hardst nodig is.
Via ons CARE-initiatief (Confiscated Animals – Rescue and Enforcement) heeft IFAW 16 inbeslagnames of vrijwillige overgaven ondersteund sinds 2022, waarbij 453 papegaaien zijn gered, waaronder 401 grijze roodstaartpapegaaien. In één actie alleen al zijn 45 vogels gered in de Republiek Congo en overgedragen aan de zorg van onze partners bij het Jane Goodall Institute.
We trainen ook functionarissen in het veld hoe ze op een veilige manier met vogels moeten omgaan, bieden geschikte kooien en veterinaire begeleiding, en helpen ervoor te zorgen dat geredde papegaaien de kans krijgen om te herstellen en weer vrij rond te vliegen.
Om de vraag naar de dieren te verminderen, voeren we bewustwordingscampagnes in China en de MENA-regio (Midden-Oosten en Noord-Afrika). Hierbij moedigen we mensen aan om geen in het wild gevangen huisdieren te kopen.
Als medeoprichter van de Coalition to End Wildlife Trafficking Online hebben we bovendien geholpen om meer dan 24 miljoen illegale advertenties te verwijderen. We werken ook rechtstreeks samen met online platforms, melden schadelijke content via onze status als EU Trusted Flagger, en gebruiken AI-tools zoals Guardian 2.0 om illegale papegaaienverkoop op te sporen en te verwijderen voordat deze zich verspreidt.
Elke vogel is belangrijk – en met jouw steun kunnen we hen helpen overleven.
Hoe kun je helpen?
Als het gaat om de strijd tegen de illegale handel in huisdieren, zijn bewustwording en beeldvorming allesbepalend. Je kunt helpen door geen grijze roodstaartpapegaai als huisdier te houden en anderen om je heen te overtuigen hetzelfde te doen.
Je kunt ook organisaties steunen die zich inzetten voor het behoud en de redding van papegaaien en andere diersoorten over de hele wereld.