Diepzeehaaien gedood voor cosmetica. CITES kan ze beschermen.
Diepzeehaaien gedood voor cosmetica. CITES kan ze beschermen.
Barbara Slee | 29 oktober 2025
Diep onder het oceaanoppervlak zwemmen de mysterieuze ruwe zwelghaaien. Dit zijn prehistorische, vreemd uitziende en langzaam bewegende oceaanbewoners die al miljoenen jaren op aarde leven. Maar nu verkeren ze in een crisis.
Driekwart van alle ruwe zwelghaaien wordt met uitsterven bedreigd door de menselijke vraag naar hun producten. Wereldwijd bestaan er nauwelijks regels voor het vangen van ruwe zwelghaaien, en juist deze soorten worden sterk bejaagd vanwege hun leverolie.
Omdat ruwe zwelghaaien langzaam groeien, pas laat in hun leven geslachtsrijp worden en maar weinig jongen krijgen, kan het jaren duren voordat hun populaties herstellen — als dat überhaupt nog lukt. Ze behoren tot de meest kwetsbare dieren van de oceaan. In sommige regio’s zijn hun aantallen met meer dan 80% afgenomen. Maar dankzij nieuwe voorstellen voor internationale handelsbescherming is er hoop.
De kleine zwelghaai (Centrophorus uyato) en de vangst van een sleepnetvisserij, met daarin ook een hondshaai (Scyliorhinus canicula).
Waarom ruwe zwelghaaien?
Deze haaien werden vroeger als bijvangst gevangen, maar de laatste jaren worden ze doelgericht bejaagd vanwege hun levers. Hun leverolie is rijk aan een chemische stof genaamd squaleen — een bestanddeel dat wordt gebruikt in cosmetica, voedingssupplementen en medicijnen. Squaleen komt van nature ook voor in het talg van de menselijke huid, wat het zo populair maakt in deze producten.
Het wordt verwerkt in allerlei producten, van make-up en aftershave tot zonnebrandcrème, gezichtscrème, nicotine- en reisziektepleisters, visoliesupplementen en behandelingen tegen aambeien. Fabrikanten beschouwen het als vloeibaar goud. De vraag naar deze producten stimuleert de visserij op diepzeehaaien en bedreigt het voortbestaan van ruwe zwelghaaien. Van alle sectoren lijkt vooral de cosmetica-industrie de grootste aanjager te zijn.
De vraag naar cosmetica drijft de onduurzame vangst van haaien op, vaak in diepe en slecht gereguleerde wateren. Hoewel sommige cosmeticabedrijven publiekelijk hebben verklaard geen haaienleverolie te gebruiken, is het moeilijk te achterhalen welke producten nog wel haaiensqualeen bevatten, omdat etiketten dit niveau van detail niet hoeven te vermelden.
Hoe jij kunt helpen
Op etiketten staat wel aangegeven of een product ingrediënten van dierlijke oorsprong bevat of plantaardig is. Wie cosmetica koopt, kan dus letten op producten die expliciet vermelden dat ze vegan zijn of plantaardig squaleen gebruiken. Door producten met haaienleverolie te vermijden, kunnen we de vraag verminderen en het aantal gedode haaien terugdringen.
Maar haaien hebben ook wettelijke bescherming nodig. Ongecontroleerde handel dreigt talloze soorten naar uitsterven te drijven. Ondanks het groeiende bewijs dat ruwe zwelghaaien wereldwijd sterk in aantal afnemen, beschikken ze nog altijd niet over internationale beschermingsmaatregelen.
Dit jaar is er hoop voor de diepzeehondenhaai. Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben samen met verschillende andere landen een voorstel ingediend om alle ruwe zwelghaaien op te nemen in Bijlage II van CITES. Dat besluit zou een belangrijke stap zijn richting betere bescherming: internationale handel wordt dan gereguleerd en het toezicht versterkt.
In november komen de CITES-partijen bijeen voor COP20 in Oezbekistan om te beslissen over het lot van deze soorten en vele andere. IFAW roept alle CITES-partijen op om het voorstel van het VK en de EU te steunen om ruwe zwelghaaien op te nemen in Bijlage II, samen met andere voorstellen om bedreigde haaien- en roggensoorten te beschermen.
Ruwe zwelghaaien spelen een cruciale rol bij het in stand houden van gezonde diepzee-ecosystemen. Door hen te beschermen, beschermen we ook de oceaan zelf — en uiteindelijk mensen en de planeet.
Gerelateerde content
Zonder jouw steun kunnen wij ons werk niet doen. Geef nu voor het verbeteren van de leefomstandigheden voor dieren.