12 van de meest fascinerende dieren in Europa

De (rode) eekhoorn is een helderrood tot dofbruin knaagdier met een witte onderbuik. Hij heeft lange, spitse oren met lange pluimen rode vacht. Hij komt voor in bossen en wouden over het hele continent. Hun rode kleur zorgt voor camouflage tegen de schors van dennenbomen. De eekhoornsoort is geclassificeerd als ‘minst zorgwekkend’, maar in het Verenigd Koninkrijk en Italië kan de geïntroduceerde grijze eekhoorn de kleinere rode eekhoorn verdringen uit hun leefgebied en hen overtreffen in het vinden van bestaansmiddelen. Dit vormt in bepaalde gebieden een bedreiging voor hun voortbestaan.

2. Merel (Turdus merula)

Gekozen door: Sabine Zwiers, Nederland

Reden: Hoewel niet de mooiste qua kleuren, wordt de merel beschouwd als de mooiste zangvogel van Nederland. Hij kondigt de lente aan en is de eerste vogel die je 's ochtends vroeg wakker maakt. De merel is van oorsprong een bosvogel, maar komt nu in veel tuinen voor.

De merel leeft in het grootste deel van Europa en in verschillende leefgebieden, namelijk bosgebieden, graslanden en stedelijk gebied. Hij staat bekend om zijn zwarte veren en de goudgele ring rond zijn ogen, maar ook om zijn prachtige zang. De merel wordt door IUCN geclassificeerd als minst zorgwekkend, maar de populatie in Groot-Brittannië neemt mogelijk af door intensivering van de landbouw. Ook in Nederland en in het Cantabrisch Gebergte in Spanje neemt de populatie helaas af, hoewel de algemene populatietrend stijgende is.

3. Zeearend (Haliaeetus albicilla)

Gekozen door: Sabine Zwiers, Nederland

Reden: De zeearend heeft de grootste spanwijdte van alle arenden (ook wel adelaars) ter wereld. Het zijn opportunistische jagers, die vaak prooien stelen van andere vogels en van otters. 

De zeearend, ook wel Europese zeearend of witstaartzeearend genoemd, is een grote roofvogel met bruine veren, op zijn helderwitte staart na. Hij leeft in bossen, graslanden en mariene leefgebieden in heel Midden-, Noord- en Oost-Europa en in vele andere regio's over de hele wereld. Zeearenden leven meestal in de buurt van grote watermassa's, zoals meren, rivieren en oceanen. Het zijn toproofdieren die naar beneden duiken om vis te vangen met hun grote klauwen, maar ook aaseters die zich tegoed doen aan karkassen.

4. Paling (Anguilla anguilla)

Gekozen door: Frances Goodrum, Verenigd Koninkrijk

Reden: De paling is op dit moment een van de meest verhandelde dieren ter wereld.

De paling, ook wel aal of Europese aal genoemd, is ernstig bedreigd in zijn hele verspreidingsgebied. Palingen maken een van de meest indrukwekkende migraties van alle dieren: ze maken een twee jaar durende reis van Europa naar de Sargassozee (rond Bermuda) om hun jongen te paaien. Helaas is de smokkel van deze alen lucratief, met illegale winsten die worden geschat op ongeveer 3 miljard euro. Operation LAKE, een grote interventie, heeft voorkomen dat meer dan 26 ton palingen werd gesmokkeld, en ervoor gezorgd dat velen konden terugkeren naar hun natuurlijke leefgebieden.

5. Potvis (Physeter macrocephalus)

Gekozen door: Aurore Morin, Frankrijk

Reden: De potvis is de grootste soort van de tandwalvissen en een zeer bedreven duiker. Hij kan zijn adem enkele uren inhouden om de diepte in te gaan (tot wel 2.000 meter diep!). Potvissen slapen verticaal en schakelen de helft van hun hersenen uit terwijl ze slapen. 

6. Bever (Castor fiber)

Gekozen door: Robert Kless, Duitsland

Reden: De bever is een echte landschapsarchitect: hij bouwt dammen die leefgebieden creëren voor vele andere soorten.

De (Euraziatische) bever komt voor in heel West-Europa, Noord-Europa en het Oostzeegebied. Helaas is deze bever in het Verenigd Koninkrijk tot uitsterven toe bejaagd. De populatie op het Europese vasteland was gereduceerd tot slechts 1.200 exemplaren in 1900. Sindsdien heeft de soort zich aanzienlijk hersteld, dankzij inspanningen op het gebied van natuurbehoud. Bevers brengen meer veranderingen aan in hun leefgebied dan de meeste andere dieren; ze bouwen dammen die uiterwaarden creëren. Deze ‘wetlands’ (draslanden) vormen leefgebieden voor veel andere diersoorten.

7. Euraziatische lynx (Lynx lynx)

Gekozen door: Céline Sissler-Bienvenu, Europa

Reden: Lynxen zijn de meest bedreigde carnivoren van Europa en de meest bedreigde katachtigen ter wereld. Deze schuwe dieren zijn essentieël in hun ecosystemen, maar worden desondanks voortdurend bedreigd. Bedreigingen zijn stroperij, aantasting van hun leefgebied, schaarste aan prooidieren door concurrentie van jagers, auto-ongelukken, en natuurrampen zoals overstromingen en bosbranden. Er zijn nog maar een paar duizend exemplaren op het hele continent. 

De Euraziatische lynx leeft in Noord-, Midden- en Oost-Europa, tot aan de oostkust van het Aziatische continent. De pardellynx (Lynx pardinus; ook wel Spaanse lynx of Iberische lynx) leeft alleen in Spanje en is nog veel ernstiger bedreigd: er leven naar schatting nog maar 156 Iberische lynxen.

8. Bruinvis (Phocoena phocoena)

Gekozen door: Noé Swynghedauw, Frankrijk

Reden: De bruinvis is een van de kleinste walvisachtigen. Bruinvissen leven meestal in kleine groepen en komen snel boven water zonder al te veel van hun lichaam boven het water te hebben. Ik vind ze heel intrigerend vanwege hun schuwe karakter!

Volgens gecombineerde schattingen zijn er meer dan een miljoen bruinvissen ter wereld; daarom wordt de soort wereldwijd geclassificeerd als minst zorgwekkend. Er zijn echter enkele opmerkelijke uitzonderingen: de populatie in de Oostzee (Baltische Zee) wordt als ernstig bedreigd beschouwd en de populatie in de Zwarte Zee wordt als bedreigd beschouwd. Er is ook een toenemende bezorgdheid over de populatie op het Iberisch Schiereiland. In alle drie de gevallen is bijvangst door visserij de belangrijkste oorzaak van de voortdurende afname van de populaties.

9. Eland (Alces alces)

Gekozen door: Robert Kless, Duitsland

Reden: De eland staat bekend als de 'koning van de bossen', hij is het grootste en zwaarste hert ter wereld. 

De eland (Alces alces) staat bekend om het brede gewei (met de vorm van een open hand) dat de mannetjes elk jaar afwerpen. Vrouwelijke elanden hebben geen gewei. Baby-elanden groeien ongelooflijk snel: wanneer ze slechts vijf dagen oud zijn, zijn ze al groot en sterk genoeg om een mens voorbij te rennen. Elanden kunnen 1,8 meter groot worden en 360 tot 730 kilogram wegen.

Elanden leven in de koudere gebieden van Noord-Europa en Rusland, maar ook in Canada en het noorden van de Verenigde Staten.

10. Echte landschildpadden (Testudo)

Gekozen door: Céline Sissler-Bienvenu, Europa

Reden: Schildpadden hebben meer dan 200 miljoen jaar evolutie meegemaakt. Deze koudbloedige dieren zijn er tot nog toe in geslaagd om veel crises te overleven dankzij hun opmerkelijke aanpassingsvermogen. Antropogene (door de mens beïnvloede) klimaatverandering maakt hun leven echter moeilijker. Hoewel de schildpadden zijn geëvolueerd met bosbranden in het Middellandse Zeegebied, hebben de nieuwe patronen van de branden (frequenter, intenser, sneller en moeilijker te bestrijden) ernstige gevolgen voor hun populaties. Schildpadden zijn zeer kwetsbaar voor rampen, omdat ze traag zijn en daardoor slecht kunnen ontsnappen. Bovendien zijn ze vaak slachtoffer van smokkel om uiteindelijk als huisdier gehouden te worden. Omdat hun gedrag en behoeften niet echt bekend zijn bij de eigenaars, en schildpadden geen geluid maken als ze lijden, zien veel schildpadden in gevangenschap hun levensduur teruglopen van gemiddeld 60-90 jaar in het wild tot 10-15 jaar in gevangenschap.

Er zijn verschillende soorten ‘echte landschildpadden’: de klokschildpad (Testudo marginata), Griekse landschildpad (Testudo hermanni), Egyptische landschildpad (Testudo kleinmanni), Vierteenlandschildpad (Testudo horsfieldii) en de Moorse landschildpad (Testudo graeca). De klokschildpad is opgenomen in de lijst van minst zorgwekkende soorten, de Griekse landschildpad is bijna bedreigd en de Moorse landschildpad is kwetsbaar. Al deze landschildpadden zijn getroffen door de bosbranden die Griekenland hebben geteisterd in de zomer van 2023.

11. Grijze wolf (Canis lupus)

Gekozen door: Mia Crnojevic, Frankrijk

Reden: De wolf is een inspiratie voor de intelligentie en veerkracht van dieren, en een sprankje hoop als het gaat om de inspanningen voor natuurbehoud in heel Europa. Het is extra belangrijk om deze diersoort te noemen, omdat de huidige generatie het risico loopt om fouten uit het verleden te herhalen met dit prachtige wezen, ondanks het succes van het behoud van het dier. Kritiek en onverdraagzaamheid brengen deze diersoort namelijk opnieuw in gevaar. 

De (grijze) wolf, ooit het meest verspreide zoogdier ter wereld, komt voor in Europa, Azië en Noord-Amerika. Er leven twee ondersoorten in Europa: de Iberische wolf (Canis lupus signatus) en de ‘Italian wolf’ (Canis lupus italicus). Wolven zijn toproofdieren, en zonder hun aanwezigheid in het ecosysteem kan de populatiegroei van prooidieren uit de hand lopen. Dit is schadelijk voor de vegetatie en het milieu als geheel. Helaas werden wolven in Europa veel bejaagd, tot ze bijna waren uitgestorven. Sinds de jaren 1960 is hun populatie gelukkig met bijna 1800% toegenomen.

Misvattingen en angst over roofdieren zoals de wolf hebben invloed op de manier waarop ze worden behandeld. IFAW werkt aan het bevorderen van de co-existentie met roofdieren zoals wolven en aan het tegengaan van het gebruik van wrede dodelijke bestrijdingsmethoden bij de dieren.

12. Berggrootoorvleermuis (Plecotus macrobullaris)

Gekozen door: Staci McLennan, Europa

Reden: Ik heb altijd van vleermuizen gehouden. Hoewel ze in horrorfilms een slechte naam kregen toen ik opgroeide, vond ik ze fascinerend. Van de sierlijke manier waarop ze door de sterrenhemel vliegen tot hun gebruik van echolocatie (door de onderorde Microchiroptera) om door gebieden te navigeren en voedsel te vinden. Op de universiteit, in het biologielab voor wilde dieren, kon ik met deze prachtige wezens werken. Hun harige lichamen, delicate vlieghuid en zachte oren waren buitengewoon. Ze zijn een essentieel onderdeel van hun ecosystemen, en mijn zoon en ik vinden het heerlijk om ze in de zomer vanaf ons terras te bekijken.

De berggrootoorvleermuis is een middelgrote vleermuissoort die voorkomt in heel Europa, van Frankrijk en Spanje tot het Midden-Oosten en de Kaukasus. Hij is te herkennen aan zijn opvallend lange oren en zijn witte onderkant. Interessant is dat deze vleermuis hoog in de Alpen en Pyreneeën wordt aangetroffen, maar ook op zeeniveau in andere gebieden. Ze lijken zich bovendien niet veel aan te trekken van de temperatuur en komen zowel in warme als koude klimaten voor. Wat de berggrootoorvleermuis wel nodig heeft, zijn rotsachtige spleten, richels en steenslag (gebroken steen), waarin ze leven.