Updates
IFAW biedt noodhulp na orkaan Erick
Lees meerDieren van de Sahara: overleven op de heetste plek op aarde
Dieren van de Sahara: overleven op de heetste plek op aarde
29 oktober 2025
De Sahara is een uitgestrekte woestijn die zich uitstrekt over Noord-Afrika en minstens tien landen beslaat. Met een oppervlakte van 8.600.000 vierkante kilometer is het de grootste hete woestijn ter wereld.
Zoals je zou verwachten van zo’n enorm gebied, herbergt de Sahara een grote verscheidenheid aan diersoorten, van piepkleine reptielen tot enorme zoogdieren. Er leven zo’n 70 zoogdiersoorten, waaronder wilde honden en kamelen, 90 vogelsoorten variërend van vinken tot struisvogels, en 100 reptielensoorten zoals krokodillen en hagedissen. Andere dieren in de Sahara, zoals mieren en schorpioenen, zijn klein van stuk maar spelen een belangrijke rol in de gezondheid van het woestijnecosysteem.
De Sahara staat bekend om haar extreme klimaat. In het noordelijke deel, met een droog subtropisch klimaat, kunnen de temperaturen in de zomer oplopen tot boven de 40 graden Celsius, terwijl de wintertemperaturen dalen tot rond de 13 graden, en ’s nachts zelfs lager. Regenval is hier zeldzaam en bedraagt gemiddeld zo’n 76 millimeter per jaar.
Het zuidelijke deel van de Sahara, dat een droog tropisch klimaat kent, ervaart eveneens extreme hitte. In de zomer kan de temperatuur overdag oplopen tot 50 graden. Hoewel de regenval in het zuiden iets hoger ligt dan in het noorden, is die zeer onvoorspelbaar. Soms valt er tussen juli en augustus in een bepaald gebied 200 millimeter regen, terwijl andere regio’s helemaal niets krijgen.
Door de extreme hitte en droogte is de Sahara een uitdagende omgeving om te overleven. Dieren die hier leven hebben zich in de loop van duizenden jaren speciaal aangepast om te kunnen overleven.
Zo hoeft de vierteenrenmuis, een kleine knaagdierensoort uit de Sahara, geen water te drinken en haalt hij al zijn vocht uit voedsel. Woestijnvossen hebben grote oren ontwikkeld die warmte helpen afvoeren. Kamelen slaan vet op in hun bulten en kunnen lange tijd zonder voedsel. Mendesantilopen hebben een witte vacht die warmte weerkaatst om koel te blijven. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de bijzondere aanpassingen die dieren in het harde Saharaklimaat hebben ontwikkeld om te kunnen overleven.
15 dieren in de Sahara
Laten we eens beter kijken naar enkele van de bijzondere dieren die in de Sahara leven en ontdekken hoe zij in deze woestijn weten te overleven, van de kleinste reptielen tot de grootste zoogdieren.
Manenschaap
Manenschaap op een rotsformatie.
Het manenschaap is een wilde schapensoort die voorkomt in de rotsachtige berggebieden van de Sahara. Deze dieren worden ongeveer één meter hoog en hebben een ruige vacht, karakteristieke gebogen hoorns en een roodbruine kleur die perfect opgaat in hun omgeving.
Manenschapen zijn herbivoren en leven van schaarse woestijnvegetatie zoals gras, struiken en cactussen. Ze kunnen tot wel vijf dagen zonder water overleven. Om de extreme hitte te trotseren zijn ze vooral actief tijdens de koelere momenten van de dag en zoeken ze schuilplaatsen onder rotsen.
Volgens de IUCN worden manenschapen geclassificeerd als kwetsbaar. Dat komt vooral door stroperij en concurrentie met vee om voedsel. Verlies van leefgebied door landbouwuitbreiding, het verzamelen van brandhout en droogte vormt een groeiende bedreiging.
Kleine woestijnspringmuis
Dit kleine knaagdier, de Kleine woestijnspringmuis, wordt vaak vergeleken met een mini-kangoeroe vanwege zijn lange achterpoten en de manier waarop hij rond springt, waarbij hij zijn staart gebruikt voor evenwicht. In de noordelijke delen van de Sahara is dit diertje uitstekend aangepast aan het leven in de harde woestijn.
Het is een nachtdier en slaapt overdag in ondergrondse holen om de verzengende hitte te vermijden. Het hoeft geen water te drinken en haalt al het vocht dat het nodig heeft uit de zaden en planten die het eet. Ondanks zijn kleine formaat van slechts vijf tot vijftien centimeter kan de Kleine woestijnspringmuis dagelijks tot wel tien kilometer afleggen op zoek naar voedsel.
De soort wordt door de IUCN momenteel geclassificeerd als niet bedreigd, maar de Kleine woestijnspringmuis wordt wel bedreigd door mensen die op hem jagen voor voedsel en als lokaas voor de valkenjacht.
Algazel
De algazel is een antilopensoort die van oorsprong in de Sahara leefde, maar in het wild uitstierf door jacht en stroperij, verlies van leefgebied en periodes van ernstige droogte. Dankzij intensieve natuurbeschermingsmaatregelen is de soort opnieuw uitgezet in natuurreservaten in Tsjaad, Tunesië en Senegal, in de hoop dat de populaties verder zullen groeien. De IUCN classificeert de algazel als bedreigd. Er leven momenteel naar schatting slechts 140 tot 160 volwassen dieren.
Deze antilope is gemakkelijk te herkennen aan zijn lange, naar achter gebogen hoorns en zijn witte vacht met een roodbruine nek en borst, die zonnewarmte weerkaatsen en het dier koel helpen houden. De algazel is uitstekend aangepast aan het woestijnleven: hij eet taaie grassen, bladeren en kruiden en kan lange tijd zonder water overleven.
Dorcasgazelle
Dorcasgazelle in Marokko.
Een andere antilopensoort, de Dorcasgazelle, komt voor in de graslanden, steppes, wadis en bergachtige regio’s van de Sahara.
Ze heeft een slank lichaam, een zandkleurige vacht met witte buik en lange, naar achter gebogen hoorns die zowel bij mannetjes als vrouwtjes voorkomen. De Dorcasgazelle leeft van de bladeren, bloemen en peulen van acaciabomen, sterke planten die zelfs kunnen groeien met slechts een paar centimeter regen per jaar.
Dorcasgazellen kunnen extreme hitte en fel zonlicht verdragen en halen vrijwel al het water dat ze nodig hebben uit de planten die ze eten.
Volgens de IUCN wordt de Dorcasgazelle geclassificeerd als kwetsbaar. De populatie neemt af door jacht en door verlies van leefgebied als gevolg van droogte.
Groene baviaan
De Groene baviaan komt voor in de zuidelijke gebieden van de Sahara en heeft zijn naam te danken aan zijn karakteristieke donker olijfgroene vacht. Ze hebben een hondachtige snuit en mannetjes hebben vaak een opvallende manen rond hun hoofd en schouders.
Groene bavianen zijn alleseters, een aanpassing die hen goed van pas komt in woestijngebieden waar voedselbronnen niet het hele jaar door beschikbaar zijn. Ze eten vruchten, zaden, paddenstoelen en andere planten, maar ook insecten en, wanneer nodig, kleine zoogdieren.
De IUCN classificeert de Groene baviaan als niet bedreigd, al worden sommige populaties bejaagd of vervolgd omdat ze gewassen plunderen.
Zandvos
De zandvos is een kleine vossoort die voorkomt in de Sahara. Zijn zandkleurige vacht biedt uitstekende camouflage in het woestijnlandschap en zijn grote oren helpen om warmte efficiënt af te voeren.
Deze nachtelijke jager is een alleseter en leeft van kleine zoogdieren, vogels, insecten en fruit. De zandvos is uitstekend aangepast aan het harde woestijnklimaat en haalt vrijwel al het water dat hij nodig heeft uit zijn voedsel. Hij graaft holen in het zand om aan de hitte van overdag te ontsnappen en om zijn jongen groot te brengen.
De IUCN classificeert de zandvos als niet bedreigd, al wordt de soort in sommige gebieden bejaagd en verdrongen door de rode vos.
Noord-Afrikaanse struisvogel
Struisvogel in de Keniaanse graslanden overdag.
Als ondersoort van de gewone struisvogel kwam deze grote vogel vroeger voor van West- tot Noordoost-Afrika. Tegenwoordig is de afnemende populatie nog maar te vinden in zes van de achttien landen waar hij ooit leefde.
Deze indrukwekkende dieren worden zo’n 2,74 meter hoog en kunnen tot wel 154 kilo wegen. De Noord-Afrikaanse struisvogel is een opvallende verschijning in het ecosysteem van de Sahara met zijn roze nek, lange roze poten en zwart-witte verenpak. Struisvogels zijn voornamelijk herbivoren en eten vooral gras, bladeren en zaden, maar soms ook insecten en kleine dieren.
Struisvogels kunnen uitstekend met hitte omgaan: ze kunnen spieren aanspannen om hun veren van hun lichaam op te tillen, waardoor er meer lucht langs de huid stroomt en ze afkoelen. Ook kunnen ze meerdere dagen zonder water, een essentiële vaardigheid in de droge Sahara.
De populatie van de Noord-Afrikaanse struisvogel is drastisch afgenomen en staat nu op Appendix I van CITES, vooral door jacht, het verzamelen van eieren en verlies van leefgebied. Een vermelding op Appendix I biedt deze vogels de hoogste graad van bescherming tegen handel.
Woestijnoehoe
De woestijnoehoe komt oorspronkelijk uit Noord-Afrika en leeft in open woestijngebieden, waar hij zijn nest bouwt in rotsformaties, wadis en kliffen.
De woestijnoehoe heeft een opvallend uiterlijk, met gevlekte bruine en crèmekleurige veren die perfecte camouflage bieden tegen de rotsen, en grote oranje ogen die uitstekend geschikt zijn om ’s nachts te jagen.
Deze uil jaagt op kleine zoogdieren, vogels, reptielen en insecten – eigenlijk alles wat hij te pakken kan krijgen. Met zijn geruisloze vlucht kan hij zijn prooi van dichtbij verrassen.
Voornamelijk 's nachts actief ontkomt de Woestijnoehoe aan de verzengende hitte door overdag te rusten in schaduwrijke, rotsachtige plekken, waar hij ook zijn eieren legt en zijn jongen grootbrengt. De IUCN classificeert de woestijnoehoe als niet bedreigd, met een stabiele populatie.
Woestijnleeuwerik
De woestijnleeuwerik is een kleine, standvastige vogel die voorkomt in de droge en halfdroge gebieden van de Sahara. Deze voornamelijk op de grond levende soort heeft een gedempt bruine of grijzig gekleurde vacht die perfect opgaat in het woestijnlandschap en hem beschermt tegen roofdieren.
De woestijnleeuwerik kan overleven met heel weinig water en extreme temperaturen verdragen. Hij bouwt zijn nest op beschutte plekken, zoals in rotsspleten of onder struiken, om zich te beschermen tegen de felle zon.
De IUCN classificeert de woestijnleeuwerik als niet bedreigd, met een groeiende populatie.
Sahara kikker
De saharakikker leeft in oases, kanalen en andere waterbronnen verspreid over de noordelijke delen van de Sahara. Het is een grote kikkersoort; onderzoekers hebben een vrouwtje gemeten van 10,4 centimeter lang. De saharakikker heeft een gladde, groenbruine huid met donkere vlekken.
In tegenstelling tot veel andere woestijndieren is de saharakikker als amfibie volledig afhankelijk van water. Hij leeft in de buurt van permanente of seizoensgebonden waterbronnen, waar hij zich voedt met insecten en kleine ongewervelden. Tijdens droge periodes graaft hij zich onder de grond in om aan de zon te ontsnappen. Daar kan hij vele maanden overleven, wachtend op de volgende regenbui.
De IUCN classificeert de saharakikker als niet bedreigd, met een groeiende populatie. Wel wordt de soort bedreigd door uitbreiding van stedelijke gebieden en overmatig watergebruik.
Crocodylus suchus
Crocodylus suchus is een krokodillensoort die leeft in beboste moerassen, wetlands, zoetwaterrivieren en stroompjes in West-Afrika. Volwassen dieren kunnen wel vier meter lang worden. Ze zijn meestal olijf- tot bruinkleurig en hebben een slankere snuit dan de nijlkrokodil.
Deze vleesetende jager eet alles wat hij te pakken kan krijgen, waaronder vissen, vogels, grote zoogdieren en andere gewervelden. Hij is vooral ’s nachts actief, wanneer de temperaturen dalen. Overdag wisselt Crocodylus suchus zonnen af met schuilen in de schaduw; als koudbloedig dier reguleert hij op deze manier zijn lichaamstemperatuur.
De IUCN heeft Crocodylus suchus nog niet beoordeeld, omdat hij pas in 2011 officieel werd erkend als aparte soort, los van de nijlkrokodil. Hoewel hij zich goed kan aanpassen, wordt hij in sommige gebieden bejaagd en als plaagdier vervolgd.
Acinonyx jubatus hecki
Sitting cheetah in the Savannah.
Acinonyx jubatus hecki is een zeldzame en kritiek bedreigde ondersoort van het jachtluipaard die voorkomt in de graslanden en savannes van de Sahara. Deze ondersoort heeft een bleke vacht met vage vlekken, wat zorgt voor goede camouflage in het droge woestijnlandschap.
Deze cheeta jaagt voornamelijk ’s nachts om de extreme hitte overdag te vermijden. Hij jaagt op kleine tot middelgrote hoefdieren zoals antilopen en hazen. Daarbij haalt hij zijn vocht niet uit water, maar uit het bloed van zijn prooi. De noordwest-afrikaanse cheeta kan extreem hard rennen om zijn prooi te vangen zonder te veel energie te verliezen in de hitte.
Noordwest-afrikaanse cheeta’s zijn in meer dan twintig landen uitgestorven, en er leven minder dan 8.000 dieren in het wild.
Hoornadder
De hoornadder leeft in droge zandgebieden met rotsachtige uitlopers in de noordelijke delen van de Sahara. Deze giftige slang is herkenbaar aan de opvallende hoornachtige schubben boven haar ogen en haar lichte, zandkleurige lichaam met donkere dwarsbanden.
De hoornadder jaagt op kleine zoogdieren, vogels en hagedissen, waarbij ze haar gif gebruikt om haar prooi te verlammen. Overdag begraaft ze zich in het zand om aan de hitte te ontsnappen én om nietsvermoedende prooien vanuit een hinderlaag te verrassen.
Hoewel de IUCN de hoornadder classificeert als niet bedreigd, wordt de soort bedreigd door verzamelaars die haar willen hebben voor het gif of voor tentoonstellingen.
Nubische cobra
De nubische cobra is een zeer giftige slang die voorkomt in kleine verspreide gebieden in het noorden van de Sahara, met name rond de Nijl. Ze heeft een donkerbruine tot zwarte lichaamskleur en staat bekend om haar vermogen om gif nauwkeurig in de ogen van een bedreiging te spuwen, wat hevige pijn en tijdelijke blindheid kan veroorzaken.
De nubische cobra jaagt op kleine zoogdieren, vogels, amfibieën en andere reptielen. Ze is nachtactief en ontwijkt de extreme hitte overdag door te schuilen in holen of onder stenen.
De IUCN classificeert de nubische cobra als niet bedreigd, dankzij stabiele populatieaantallen, al wordt de soort wel bedreigd door verlies van leefgebied en dalende grondwaterstanden.
Cichliden
Vissen zijn zeldzaam in de Sahara, omdat slechts een paar waterbronnen het hele jaar door water bevatten. De cichlide heeft zich in de loop van duizenden jaren aangepast om in dit onzekere leefgebied te overleven.
Cichliden zijn alleseters en leven van algen, kleine ongewervelden en zelfs kleinere vissen. Hun flexibele dieet helpt hen te overleven, zelfs wanneer de beschikbaarheid van prooidieren sterk schommelt.
Vissensoorten in de Sahara hebben zich ook aangepast om hoge zoutgehaltes te verdragen en grote temperatuurschommelingen in het water te doorstaan.
Gerelateerde content
Zonder jouw steun kunnen wij ons werk niet doen. Geef nu voor het verbeteren van de leefomstandigheden voor dieren.