Cheeta

Cheeta’s worden geconfronteerd met verschillende bedreigingen, zoals het verlies van leefgebied, het verlies van prooidieren, de illegale handel en mens-dier-conflicten. Een andere zorg is het gebrek aan genetische diversiteit van de cheeta-populatie, wat zorgt voor lage geboortecijfers.

Verlies van leefgebied

Cheeta’s leefden ooit in een veel groter gebied dan nu. Ze waren te vinden op het Arabisch schiereiland en in centraal India, en ook in een veel groter aantal Afrikaanse landen, waaronder Tunesië, Nigeria en Kameroen. Tegenwoordig is het leefgebied van jachtluipaarden nog maar 10% van wat het vroeger was, als gevolg van menselijke nederzettingen en uitbreiding van de landbouw.

Dit is een enorm probleem, want jachtluipaarden hebben bijna 10.000 vierkante kilometer aaneengesloten territorium nodig om als soort te overleven. Met een kleiner en versnipperd leefgebied is het moeilijker voor ze om effectief te jagen. Ook lopen populaties hierdoor een verhoogd risico op inteelt.

Afname van prooidieren

Jachtluipaarden eten graag kleine antilopen, konijnen, wilde vogels, jonge wrattenzwijnen en koedoes, maar het aanbod van prooi neemt af. Dit komt deels doordat mensen ook op deze dieren jagen en doordat de graasgebieden van deze herbivoren worden overgenomen door landbouwgrond. Hierdoor worden de dieren gedwongen om verder te trekken.

Illegale handel

De illegale handel in lichaamsdelen van cheeta's is helaas in volle gang. Er wordt op ze gejaagd voor hun huiden, schedels en andere lichaamsdelen, waarvan het Cheetah Conservation Fund (CCF) vermoedt dat ze worden verkocht op markten voor traditionele medicijnen in Zuid-Afrika.

De huisdierenhandel is daarnaast ook een grote zorg. Uit onderzoek van CCF blijkt dat er tussen 2010 en 2020 jaarlijks 300 welpen van jachtluipaarden uit de Hoorn van Afrika worden gestroopt om te worden verkocht aan illegale huisdierenmarkten, waar ze in gevangenschap worden gehouden en als attractie worden gebruikt. Soms worden ze ook aangeboden als compensatie aan boeren die vee hebben verloren aan volwassen jachtluipaarden.

Mens-dier-conflicten

Door het verlies van leefgebieden en de uitbreiding van de landbouw komen cheeta's meer dan ooit in contact met mensen. Ze worden namelijk gedwongen om hun oorspronkelijke leefgebieden te verlaten op zoek naar land en voedsel. Als ze menselijke nederzettingen binnenkomen, jagen ze vaak op vee, wat ertoe leidt dat boeren de cheeta’s opjagen en doden als vergelding of om hun levensonderhoud te beschermen.

Laag voortplantingssucces

Cheeta-populaties hebben een relatief lage genetische variatie door twee belangrijke knelpunten. Ongeveer 100.000 jaar geleden breidden jachtluipaarden hun verspreidingsgebied uit naar Azië, Europa en Afrika, waardoor ze zich snel over een zeer groot gebied verspreidden en hun populatie versplinterde. Dit maakte de uitwisseling van genen moeilijk. Ongeveer 12.000 tot 10.000 jaar geleden, tijdens de ijstijd, stierven de jachtluipaarden in Noord-Amerika en Europa uit. Toen het aantal overlevende cheeta's ook in Azië en Afrika afnam, begonnen ze zich voort te planten binnen de eigen populatie.

Vandaag de dag betekent dit dat jachtluipaarden een zeer kleine genenpoel hebben, waardoor ze vatbaarder zijn voor infectieziekten, slechte spermakwaliteit en onvruchtbaarheid.

Hoe snel kan een jachtluipaard rennen? Zijn er dieren die cheeta's eten? Hoe lang leven jachtluipaarden? Hieronder staan een aantal interessante en verrassende feiten over cheeta's.

Hoe snel kan een jachtluipaard rennen?

Cheeta's staan bekend als de snelste landzoogdieren en kunnen in slechts drie seconden van nul naar bijna 100 kilometer per uur gaan. Er wordt geschat dat ze in korte sprints snelheden van 110 kilometer per uur kunnen halen.

Cheeta's kunnen zulke ongelooflijke snelheden bereiken omdat ze lange, slanke ledematen en een flexibele ruggengraat hebben, waardoor ze een lange pas kunnen maken. Harde voetzolen, half-intrekbare klauwen, een lange staart en de aparte vorm van hun binnenoren helpen allemaal bij hun stabiliteit. Hun grote neusholtes helpen hen om veel zuurstof in te ademen terwijl ze over de savanne sprinten.

Wat eten jachtluipaarden?

Jachtluipaarden zijn carnivoren. Ze eten graag grazende zoogdieren, zoals impala's, gazellen en springbokken, en ook wrattenzwijnen en kleinere dieren zoals hazen en vogels.

Soms jagen mannetjescheeta's samen in een groep, een zogenaamde coalitie. Deze coalities bestaan meestal uit twee of drie broers die uit hetzelfde nest komen. Als ze samenwerken, kunnen mannelijke cheeta's het opnemen tegen grotere prooien, zoals gnoes en koedoes. De coalitie is strategisch en gaat meestal achter een jonger of minder waakzaam lid van de prooikudde aan.

Het dieet van Aziatische cheeta's is iets anders dan dat van Afrikaanse cheeta’s, omdat ze in een ander leefgebied leven. Die soort eet vooral wilde schapen, steenbokken en hazen.

Jachtluipaarden zijn succesvolle jagers, ze doden hun prooi in 58% van de pogingen. Ze kunnen hun maaltijd echter niet altijd bij zich houden: 10% van de vangst wordt gestolen door leeuwen en hyena's. Cheeta's staan erom bekend dat ze hun voedsel achterlaten zodra ze een ander roofdier zien.

Vallen jachtluipaarden mensen aan?

Jachtluipaarden zijn relatief schuwe dieren die menselijk contact vermijden. Er zijn dan ook geen gevallen bekend van cheeta's die een mens in het wild hebben aangevallen.

Hoe lang leven jachtluipaarden?

Jachtluipaarden kunnen in het wild wel 14 jaar oud worden.

Ze blijven ongeveer anderhalf jaar bij hun moeder; daarna leven ze zes maanden samen met hun broers en zussen voordat ze de groep verlaten.

Hoeveel weegt een jachtluipaard?

Volgroeide jachtluipaarden wegen 34 tot 54 kilogram; de mannetjes zijn iets zwaarder dan de vrouwtjes.

Jachtluipaarden zijn tussen 1,1 en 1,4 meter lang exclusief hun staart, die 65 tot 80 centimeter lang is.

Hoe ziet een jachtluipaard eruit?

Jachtluipaarden zijn slanke dieren met lange ledematen. Ze hebben een lichtbruine tot gele vacht met een patroon van ronde of ovaalvormige zwarte vlekken. Deze zijn uniek voor elk individu, waardoor cheeta's elkaar kunnen herkennen. Ze hebben ook zwarte strepen op hun gezicht, die van hun binnenste ooghoeken naar hun mondhoeken lopen, en zwarte ringen rond het uiteinde van hun staart.

Soms worden jachtluipaarden verward met luipaarden, ook wel panters genoemd. Als je weet waar je op moet letten, is het verschil echter makkelijk te zien. Luipaardvlekken lijken op de vorm van een roos; cheetavlekken zijn meer effen en rond. Cheeta’s zijn ook groter en slanker dan luipaarden.

Door welke dieren worden cheeta’s gegeten?

Hoewel cheeta's niet hun eerste maaltijdkeuze zijn, is van leeuwen, adelaars, luipaarden en hyena's bekend dat ze cheeta’s kunnen doden en opeten. Cheetawelpen lopen hierbij het grootste risico.

Zijn jachtluipaarden bedreigd?

Volgens IUCN’s Rode Lijst van bedreigde diersoorten behoren jachtluipaarden tot de categorie ‘kwetsbaar’ en worden ze in het wild met uitsterven bedreigd.

Ze worden geconfronteerd met een aantal bedreigingen, waaronder het verlies van prooidieren en leefgebied aan menselijke activiteiten, mens-dier-conflicten en illegale dierenhandel. Ze hebben ook een lage genetische variatie, wat hun ziekteresistentie en voortplantingssucces beïnvloedt.

Hoeveel jachtluipaarden zijn er nog ter wereld?

Helaas schat IUCN dat er nog maar 6.517 volwassen cheeta's in het wild leven. De Aziatische ondersoort is zo erg achteruitgegaan dat er nog maar twaalf cheeta's over zijn.

IFAW heeft een project opgezet voor de cheeta: Countering Cheetah Trafficking from the Horn of Africa to the Arabian Peninsula (CCTHOA). Het project heeft als doel om dringend een einde te maken aan de illegale handel in levende jachtluipaarden die in de Somalische regio uit het wild worden gehaald en naar het Arabisch schiereiland worden verhandeld om daar als exotisch huisdier te worden verkocht. We richten ons op het stoppen van de smokkel van cheeta's bij de bron, om te voorkomen dat de dieren uit het wild worden gehaald.

Om dit te kunnen doen, richt het CCTHOA-project op verschillende cruciale aandachtsgebieden, waaronder het opbouwen van sterkere relaties tussen nationale wetshandhavingsinstanties op het Arabisch schiereiland en in de Hoorn van Afrika om de samenwerking en coördinatie te verbeteren. Via onze samenwerking met verschillende Wildlife Enforcement Networks (handhavingsnetwerken voor wildlife) ontwikkelen we gezamenlijke procedures voor het omgaan met in beslag genomen levende cheeta's. De nadruk ligt hierbij op behandeling, verzorging, veiligheid en terugplaatsing. We ontwikkelen een gecentraliseerde database waarin alle informatie over de smokkel van cheeta's via Ethiopië wordt opgeslagen, zodat essentiële informatie toegankelijk is voor een groot netwerk.

We geven trainingsworkshops over wildlife wetten aan wetshandhavers en overheidsfunctionarissen die langs bekende handelsroutes wonen en werken. We vergroten het bewustzijn over leefgebieden en de cruciale rol die cheeta's daarin spelen ten gunste van mensen, andere wilde dieren en het milieu. 

Jachtluipaarden zijn heel belangrijk om de balans te behouden van het ecologisch evenwicht van hun ecosystemen, maar ze worden geconfronteerd met veel bedreigingen die door de mens worden veroorzaakt. Ze hebben onze hulp nodig. Jouw steun helpt om dieren over de hele wereld te helpen beschermen en behouden.