wij interviewden walvisexpert Sigursteinn Másson over de walvisjacht in IJsland. Dit is zijn verhaal.

Vraag 1: Hoe ben je betrokken geraakt bij IFAW en de campagne om een einde te maken aan de walvisjacht in IJsland? Welke veranderingen in de walvisvaart en de cultuur heb je gezien sinds je je voor de campagne inzet? Is er hoop?

Ik werd in het voorjaar van 2003 benaderd door Robbie Marsland, directeur IFAW VK. De regering had besloten om van start te gaan met de ''wetenschappelijke jacht op de dwergvinvis'' en IFAW zocht iemand in IJsland voor advies en pr. Ik had een reclame- en PR-bureau en ben daarvoor ruim tien jaar actief geweest als journalist en documentairemaker voor tv.

Toentertijd waren veel mensen in IJsland voor de walvisjacht. Slechts één parlementslid liet zich openlijk kritisch uit over de walvisjacht vanaf de IJslandse kusten. De media waren allemaal pro walvisjacht en afwijkende meningen werden veelal als verraad gezien. Er waren zelfs touroperators voor walvissafari's die voorstander waren van de walvisjacht of er in elk geval onverschillig tegenover stonden. De toeristische sector heeft zich nooit uitgesproken tegen de walvisjacht. Dit is nu echter volledig veranderd en de gewijzigde beeldvorming komt ook heel duidelijk terug in de jaarlijkse Gallup-opiniepeilingen die IFAW in IJsland houdt. Het grootste verschil voor mij persoonlijk is dat mensen die me vroeger meden of me kwaad nariepen op straat, me nu vriendelijk groeten. Er is niet alleen hoop, maar ook een gedeelde missie om een eind te maken aan de commerciële walvisjacht. 

Vraag 2: Er is een onterecht idee dat het eten van dwergvinvis onderdeel is van de IJslandse cultuur. In werkelijkheid geeft slechts twee procent van de IJslandse bevolking aan regelmatig walvisvlees te eten. Kun je wat meer vertellen over de band die IJslanders hebben met walvissen en andere zeezoogdieren in de omgeving?

In 2018 gaf slechts twee procent van de IJslanders aan in het afgelopen jaar zes keer of vaker walvisvlees te hebben gegeten. 84 procent van de IJslanders zei zelfs nog nooit walvisvlees geproefd te hebben. De consumptie van walvisvlees in IJsland was historisch verbonden met de Westfjorden en een paar plaatsen in Noord- en Oost-IJsland. Dit vlees was voornamelijk afkomstig van gestrande walvissen en heel af en toe van buitenlandse walvisvaarders die van 1613 tot de eerste helft van de vorige eeuw actief waren langs de kust.

Daarnaast zullen de jarenlange felle acties tegen de walvisjacht ook nog eens voor een grotere verbondenheid binnen de walvisvaart zelf hebben gezorgd. IJsland is een relatief jong land. De jaren vijftig en zeventig stonden in het teken van het versterken van de economie. Dat, in combinatie met de strijd tegen organisaties tegen de walvisjacht in de jaren tachtig, heeft de publieke opinie en het politieke beleid in dit land decennialang bepaald. En dit is vandaag de dag nog steeds het geval.

Vraag 3: Sommige mensen zegen dat de walvisjacht de werkgelegenheid en economie in IJsland ten goede komt. Waarom zijn duurzame activiteiten zoals walvissafari's een betere oplossing? En leveren die evenveel of misschien zelf nog meer geld op?

Ik heb die argumenten nu al een aantal jaren niet meer gehoord, maar eerder werden die luid verkondigd. Een belangrijk onderdeel van onze campagne in IJsland is om bij toeristen en bij de IJslanders zelf de boodschap over te brengen dat walvissafari's duurzaam, winstgevend en niet schadelijk voor walvissen zijn. De laatste vijftien jaar hebben walvissafari's meer banen opgeleverd dan de walvisvaart. In het zomerseizoen gaat het om zo'n 400 banen. Het is algemeen bekend, en er wordt in de verschillende IJslandse media vaak aandacht besteed, dat de jacht op dwergvinvissen, die deze eeuw weer is begonnen, elk jaar verliesgevend is. Het feit dat Hvalur Inc. haar licentie en quota sinds de walvisjacht in 2009 weer is begonnen, niet heeft gebruikt om te jagen op vinvissen zegt genoeg. 

 Vraag 4: Waarom is het belangrijk dat walvissen en mensen vreedzaam naast elkaar leven? Hoe kunnen wij deze boodschap van vreedzaam naast elkaar bestaan, overbrengen?

Dat is een heel goede vraag. Als we naar de geschiedenis kijken, zien wij dat het mogelijk is om internationaal brede consensus te bereiken over bescherming van walvissen. Er zijn nog maar drie landen ter wereld waar nog steeds commercieel op walvissen wordt gejaagd. Toen Hvalur Inc. in 1949 van start ging, werd door 20 landen actief op walvissen gejaagd, onder meer door de VS, het VK en Australië. Walvissen zijn een schitterend symbool van de wilde en onbedorven natuur in optima forma, en ondanks hun omvang en hun dominante rol op zee zijn ze ook ongelooflijk vreedzaam. Als wij erin slagen om tot een volledig verbod van de commerciële walvisjacht te komen, is er denk ik een grote stap gezet. Wij hebben dan een nieuw model voor internationale samenwerking en wederzijds begrip waarmee ook andere urgente milieukwesties, zoals klimaatverandering, kunnen worden aangepakt.

V 5: Hoeveel impact kunnen wij maken als verantwoordelijke toeristen? Welke tips heb je voor mensen die op een duurzame manier willen reizen? 

Wat betreft walvissen in IJsland en Noorwegen is het belangrijk dat toeristen geen walvisvlees proeven. Door de MUDEU-campagne (Meet Us Don't Eat Us) is de vraag naar walvisvlees in IJsland al drastisch afgenomen. In 2009 werden er in IJsland 81 dwergvinvissen gevangen en 40 procent van de toeristen op boten voor walvissafari's zei dat ze walvisvlees hadden geproefd. In 2011 hebben we ons met MUDEU gericht op de consumptie door toeristen. Vorig jaar werden er zes dwergvinvissen gevangen en 11 procent van de toeristen zei dat ze walvisvlees hadden geproefd. Het interessante van deze campagne is dat duidelijk is geworden dat veel toeristen niet de link leggen tussen het proeven van walvisvlees en het doden van een walvis. Verantwoordelijk toerisme is nu belangrijker dan ooit, aangezien er steeds meer bedreigde diersoorten zijn en er urgente klimaatkwesties spelen. Je gedrag als individu maakt een groot verschil, maar het is ook belangrijk om zorgvuldig de meest verantwoordelijke touroperators te kiezen. In IJsland moeten Icewhale-operators zich aan een gedragscode houden en daarom adviseren wij toeristen om bij hen een walvissafari te boeken.