Deze dieren hebben de grootste ogen ter wereld

Spookdiertjes zijn kleine primaten van de familie Tarsiidae en komen voor in Zuidoost-Azië. Hun lichaam is slechts 9 tot 16 centimeter lang, hun staart niet meegerekend, maar hun ogen hebben een diameter van ongeveer 1,5 centimeter, wat overeenkomt met de grootte van hun hersenen.

Ze hebben de grootste oog-lichaamsverhouding van alle zoogdieren. De ogen van mensen zouden net zo groot moeten zijn als appels in die verhouding. De hersenen van spookdiertjes hebben extreem grote visuele cortexen en hun hoofden kunnen 180 graden draaien. Het zijn ook de enige primaten die uitsluitend vlees eten. Spookdiertjes hebben een sterk ontwikkeld nachtzicht, waardoor ze in het donker op insecten en andere prooien kunnen jagen.

Kolossale inktvissen

Als grootste ongewervelde dieren op aarde hebben kolossale inktvissen (Mesonychoteuthis hamiltoni) de grootste ogen in het dierenrijk – zelfs groter dan die van walvissen. Hun enorme ogen hebben een diameter van ongeveer 27 centimeter, ongeveer zo groot als voetballen. Dit zijn misschien wel de grootste ogen die ooit op aarde hebben bestaan.

Zicht is cruciaal voor deze inktvissen, die in de Zuidelijke Oceaan leven op een diepte van 1000 meter of meer. Hun leefgebied is extreem donker, maar ze moeten roofdieren kunnen zien en prooien kunnen vangen. Om ze te helpen zien in het donker bevatten hun ogen lichtorganen die licht produceren door een chemische reactie met behulp van bacteriën. Het vermogen van een dier om licht te produceren staat bekend als bioluminescentie.

Struisvogels 

Struisvogels (Struthio camelus) hebben de grootste ogen van alle vogels. Hun ogen zijn zelfs de grootste van alle landdieren. Struisvogelogen hebben een diameter van ongeveer 5 centimeter, ongeveer zo groot als een biljartbal. Elk oog is groter dan de hersenen van de struisvogel. Ze kunnen tot 3,5 kilometer ver zien.

Deze Afrikaanse vogels hebben lange wimpers om te voorkomen dat zand en stof in hun ogen komen, net als wij. Hun ogen zijn echter vijf keer zo groot als die van een mens. De ogen worden ook beschermd door een zogeheten knipvlies (of derde ooglid), dat beweegt als een ruitenwisser en droogte voorkomt.

Vampierinktvissen

De vampierinktvis (Vampyroteuthis infernalis) komt voor op een diepte van 600 tot 1.200 meter en ziet eruit als een roze, verhuld figuur (of als een paraplu) die door de lucht vliegt, als hij door de diepe oceaan zwemt. Met ogen van 2,5 centimeter lang hebben deze eigenaardig uitziende wezens de grootste ogen in verhouding tot de lichaamsgrootte van alle levende dieren.

Ondanks zijn naam voedt de vampierinktvis zich niet met het bloed van andere dieren. Het is een weekdier in zijn eigen orde, Vampyromorphida, en hij jaagt niet op prooi. In plaats daarvan zweeft hij rond en scharrelt hij zoöplankton en zeesneeuw op. Dit is geen gekristalliseerd water (sneeuw), maar het zijn uitwerpselen en deeltjes van dode dieren. Dit maakt de vampierinktvis een detritivoor, een afvaleter. 

De ogen van vampierinktvissen lijken vaak blauw op foto's en video's, maar ze zijn eigenlijk helder. Dankzij zijn scherpe zicht kan de vampierinktvis grote stukken zeesneeuw vinden in de duisternis van de diepe oceaan.

Boomkikkers 

Boomkikkers, amfibieën uit de familie Hylidae, zijn een van de diersoorten met de grootste ogen in verhouding tot hun lichaam. De roodoogmakikikker (Agalychnis callidryas) is een prominent voorbeeld, wereldwijd bekend om zijn felgroene, blauwe en gele huid, oranje poten en opvallende rode ogen met grote verticale spleten.

Er is een theorie dat de grootte van de ogen van kikkers verband houdt met hun leefgebied; kikkers die in grotten leven hebben meestal kleine ogen, terwijl de ogen van kikkers die in bossen leven meestal groter zijn. Boomkikkers hebben de grootste ogen van alle kikkers omdat ze snel visuele waarnemingen moeten doen terwijl ze van boom naar boom springen.

Net als struisvogels hebben roodoogmakikikkers knipvliezen. Ze hebben deze in plaats van ‘echte’ oogleden. Dit betekent dat zelfs als hun ogen 'dicht' zijn als ze slapen, er toch licht in kan komen. Zo kunnen ze nog steeds roofdieren waarnemen en wakker worden als die te dichtbij komen.

Grootoogvoshaaien 

Zwaardvissen

Een eervolle vermelding in de categorie vissen is de zwaardvis (Xiphias gladius), waarvan de ogen een diameter hebben van ongeveer 9 tot 10 centimeter, wat dicht in de buurt komt van de grootoogvoshaai. Zwaardvissen kunnen heel goed zien in donkere omstandigheden. Hun ogen zijn bovendien geëvolueerd om warm te blijven; ze hebben bepaalde cellen in hun spieren die warmte kunnen produceren zonder te rillen. Deze warmte blijft geconcentreerd rond hun ogen, wat gunstig is voor de 'wacht en sprint'-jachtstijl van de zwaardvis. Om warm te blijven in een koude omgeving zoals de diepe oceaan is veel energie nodig, dus het is energiezuiniger om de warmte geconcentreerd te houden op één belangrijk deel van hun lichaam dan om het gelijkmatig te verdelen.

Kameleons 

Kameleons hebben het beste zicht van alle hagedissen. Hun ogen behoren tot de grootste in verhouding tot de lichaamsgrootte van alle gewervelde dieren. Een voorbeeld is de jemenkameleon (Chamaeleo calyptratus), wiens ogen ongeveer 18 millimeter in diameter zijn, vergeleken met zijn 150 millimeter lange lichaam.

In tegenstelling tot andere dieren kunnen kameleons hun ogen onafhankelijk van elkaar in veel verschillende richtingen bewegen zonder hun kop te bewegen. Omdat hun ogen uit hun kop steken in plaats van dat ze meer in hun schedel zitten, hebben ze een nog groter gezichtsveld. Hun zicht is essentieel voor de jacht en om veilig te blijven voor roofdieren.

Kameleons hebben bovendien een soort derde oog, boven op hun kop. Het wordt bedekt door schubben, dus het is niet makkelijk te zien, en het kan alleen violet en blauw licht detecteren.

Plompe lori's

Plompe lori's zijn kleine, nachtelijke primaten die voorkomen in Zuidoost-Azië. Vanwege hun schattige uiterlijk met grote, ronde ogen zijn ze helaas het doelwit geworden van de handel in exotische huisdieren. Hoewel ze wettelijk beschermd zijn, worden ze uit het wild gehaald en verhandeld naar plekken waar ze als huisdier worden verkocht. Als wilde dieren zijnde, zijn ze geen geschikte huisdieren; zeker niet omdat ze een gif bezitten dat sterk genoeg is om mensen ernstig te verwonden.

De kleine plompe lori (Xanthonycticebus pygmaeus) heeft een van de grootste ogen in verhouding tot zijn lichaamsgrootte van alle primaten. Zijn ogen hebben een diameter van 14,9 millimeter, en zijn schedelbreedte is 35,8 millimeter. De grote plompe lori (Nycticebus coucang) heeft ook een indrukwekkende oogdiameter van 15,8 millimeter ten opzichte van zijn schedelbreedte van 45,5 millimeter.

Achter hun netvlies hebben plompe lori's een tapetum lucidum, een laagje weefsel dat licht weerkaatst, waardoor hun ogen lijken te gloeien. Dankzij het tapetum lucidum en het feit dat hun pupillen extreem groot kunnen worden, hebben ze zelfs zicht als hun omgeving bijna helemaal donker is.

Amerikaanse oehoes

Amerikaanse oehoes (Bubo virginianus) zijn makkelijk te herkennen aan hun lange oorpluimen en felgele ogen, die in verhouding tot hun hersenen groter zijn dan de ogen van alle andere uilen. De opvallende gele kleur van hun irissen komt van een zeldzaam pigment dat xanthopterine heet. Hun ogen wegen tot 5% van hun totale lichaamsgewicht. Ter vergelijking: de ogen van mensen zijn ongeveer 0,0003% van ons lichaamsgewicht. De ogen van veel roofvogels nemen ongeveer de helft van hun totale schedelvolume in beslag.

De ogen van Amerikaanse oehoes zijn zeer goed aangepast aan omgevingen met weinig licht, wat belangrijk is omdat het nachtelijke jagers zijn. Ze kunnen hun pupillen ook heel snel vernauwen: in minder dan 176 milliseconden na een lichtflits. 

Een ander interessant feit is dat hun ogen niet kogelvormig zijn, maar buisvormig. Dit maakt hun ogen volledig onbeweeglijk, maar dit is niet echt een probleem als je je kop 270 graden kunt draaien. De vorm van hun ogen helpt bij het waarnemen van diepte en stelt ze in staat om hun prooi in het vizier te nemen. Het uitzonderlijke zicht van uilen is een van de redenen dat mensen ze al duizenden jaren associëren met wijsheid.

Margays

Margays, of boomkatten, (Leopardus wiedii) zijn kleine wilde katten die voorkomen in Midden- en Zuid-Amerika. Ze hebben luipaardachtige vachtpatronen en grote, donkerbruine ogen. Margays zijn gemiddeld 42,5 tot 79 centimeter lang. Ocelots, lid van dezelfde familie (pardelkatten), zijn ongeveer 74 tot 99 centimeter lang, maar margays hebben ondanks hun kleine formaat grotere, meer opvallende ogen. Dankzij deze ogen kunnen ze 's nachts heel goed zien, wat belangrijk is omdat deze katten nachtdieren zijn.

Naast hun opvallende ronde, bruine ogen, staan margays ook bekend om hun vermogen om in bomen te klimmen. Hoewel ze meestal op de grond jagen, brengen ze veel tijd door in de takken en kunnen ze al klimmend prooien besluipen. Hun grote ogen kunnen zijn aangepast aan het feit dat ze veel tijd in bomen doorbrengen.

Paarden 

Verrassend genoeg hebben paarden (Equus caballus) de grootste ogen van alle landzoogdieren. Hun ogen hebben een diameter van ongeveer 5 centimeter. Ter vergelijking: de ogen van olifanten – veel grotere dieren – hebben een diameter van ongeveer 3,8 centimeter. Dankzij de grootte van hun ogen zien paarden alles ongeveer 50% groter dan mensen dit zien.

Omdat de ogen van een paard aan de zijkanten van zijn hoofd zitten, kan het dier bijna 360 graden zien, op twee blinde vlekken na, direct voor en direct achter zijn hoofd.

Blauwe vinvissen 

Als grootste lid van het dierenrijk hebben blauwe vinvissen (Balaenoptera musculus) enorme ogen. Deze zijn ongeveer 11 centimeter in diameter, iets groter dan die van de zwaardvis en de grootoogvoshaai. Blauwe vinvissen – en alle andere walvissen – zijn kleurenblind. Hun ogen hebben echter speciale aanpassingen die ervoor zorgen dat ze onder water én boven water kunnen zien, waaronder een gebogen hoornvlies. Hun pupillen kunnen zich makkelijk aanpassen aan veranderingen in het lichtniveau, waardoor walvissen kunnen zien in het felle zonlicht aan het wateroppervlak en in de donkere diepten van de oceaan.

Vergeleken met de enorme omvang van zijn lichaam, lijken de ogen van de blauwe vinvis niet eens zo groot. De grootte van zijn ogen valt bovendien nog steeds in het niet in vergelijking met die van de kolossale inktvis, die de prijs krijgt voor het hebben van de grootste ogen ter wereld. 

Help wilde dieren over de hele wereld te beschermen.