Europese handel in exotische wilde dieren loopt uit de hand

Vijf prachtige leeuwen - een mannetje, een vrouwtje en haar drie welpjes - zijn met succes uit Oekraïne gered en veilig naar buurland Polen gebracht. 

Dit vijftal maakt deel uit van een grotere reddingsoperatie om 14 grote katachtigen uit Oekraïne te redden in de komende weken. Ze laten zien dat het goed gaat met de handel in exotische huisdieren in Europa - wat helaas vaak niet het geval is voor de dieren zelf. Leeuwen horen immers thuis op de savannes van Afrika, niet in koude landen zoals Oekraïne.

Veel mensen vinden alle soorten katachtigen aantrekkelijk. En exotische katachtigen zijn vaak een symbool van status en rijkdom, geeft Loïs Lelanchon, programmamanager voor het redden van wilde dieren bij IFAW, aan. Maar groot of klein, exotische katachtigen zijn geen huisdieren. Ze kunnen zelfs gevaarlijk en onhandelbaar zijn.

Toch worden ze in groten getale in gevangenschap gefokt, ver van hun thuisland, en illegaal van land naar land vervoerd. Ze worden als huisdier gehouden of tentoongesteld door bedrijven, in plaats van dat ze vrij in hun natuurlijke omgeving kunnen leven.

uitvalsbasis voor de handel in exotische huisdieren 

‟Het fokken van wilde dieren voor de zwarte markt neemt in heel Europa toe. Door sociale media wordt het verder aangewoekerd”, zegt Lelanchon. ‟In verschillende Europese landen worden steeds vaker welpen van grote katachtigen en andere wilde dieren in beslag genomen.”

Het probleem betreft niet alleen katachtigen. Ook andere soorten wilde dieren worden illegaal gevangen in hun natuurlijke leefgebieden en naar andere landen gesmokkeld. Na de import kunnen ze onder bescherming komen van internationale en Europese regelgeving en legaal worden verhandeld in de Europese Unie. Volgens experts is de EU een uitvalsbasis, overgangspunt en eindbestemming voor exotische huisdieren.

achtergelaten dieren in oorlogstijden 

Voor de eerdergenoemde grote katachtigen werkt IFAW samen met Wild Animal Rescue, het centrum van Natalia Popova, en UAnimals nabij Kyiv. Zij ontdekten dat de eigenaren van de katachtigen de dieren slecht verzorgden, ze gebruikten in fokprogramma's (de leeuwin is kort na de redding bevallen van haar drie welpjes) en door de Russische inval niet in staat waren de katachtigen te houden. 

Veel dieren worden in de steek gelaten als het te duur wordt om ze te verzorgen. ‟Door de Russische invasie van Oekraïne is bijvoorbeeld de prijs voor vlees, dat de katachtigen eten, fors gestegen”, zegt Natalia Gozak, wildlife rescue field officer van IFAW in Oekraïne.

‟Als je denkt aan dieren die zijn getroffen door oorlog, denk je vaak het eerst aan gezelschapsdieren”, zegt ze. ”Het redden van dieren zoals leeuwen is een veel grotere logistieke uitdaging. Zelfs als je ze alleen over land hoeft te vervoeren.”

de handel in exotische wilde dieren aan banden leggen 

Met goed beleid en een stevig juridisch kader kan de groeiende handel in exotische wilde dieren aan banden worden gelegd, zegt Lelanchon. ‟Het belangrijkste is om beleid ook goed te handhaven. Als maatschappij schieten we daar vaak tekort, omdat we het, bijvoorbeeld door een beperkt budget, niet goed kunnen prioriteren.”

Lelanchon geeft verder aan dat IFAW nauw samenwerkt met internationale overheden om ze advies te geven over deze kritieke beleidsvorming. Ze worden bijgestaan door experts waarmee IFAW in het veld samenwerkt en die constant oplossingen zoeken om de illegale handel tegen te gaan. 

‟We moeten ook zorgen dat er minder vraag komt naar deze dieren. Het algemeen publiek moet bewust worden gemaakt van het leed dat wilde dieren wordt aangedaan, wanneer ze als huisdier worden gehouden, en we moeten aanspraak doen op het medeleven en de empathie van de mensen”, zegt Lelanchon. ‟We moeten mensen laten inzien dat het geen goed idee is om exotische huisdieren te houden.”

In maart 2022 heeft IFAW met een aantal andere partijen een juridisch document opgesteld, dat kan worden gebruikt als model voor wetgeving. Dit document is gebaseerd op de Amerikaanse Lacey Act uit 1900, die het verbiedt om wilde dieren, vissen en planten te verhandelen die op illegale wijze zijn verwijderd uit het land van oorsprong.

In een ander verslag geven de organisaties aan dat de huidige wetgeving niet toereikend is om de wereldwijde biodiversiteit te beschermen en de handel in wilde dieren tegen te gaan. Daarin wordt verzocht om de internationale handel verder te beperken en nationale wetgeving aan te scherpen en beter af te stemmen.

vele dieren wachten op hulp

IFAW heeft, vaak samen met andere partners, al meer dan 200 grote katachtigen en ontelbaar veel andere wilde dieren gered uit de wereldwijde handel in exotische huisdieren.

Vaak zijn de dieren te lang in gevangenschap gehouden, waardoor ze niet opnieuw vrijgelaten kunnen worden in het wild. ‟Ze kunnen niet terug omdat ze niet hebben geleerd hoe ze moeten jagen of sociaal met wilde soortgenoten om moeten gaan”, zegt Gozak. ‟Bovendien zijn ze niet aangepast aan het klimaat in hun natuurlijke leefomgeving en weten ze niet hoe ze bedreigingen, zoals roofdieren, kunnen herkennen.”

Daarom zoekt IFAW hard naar toepasselijke, gerespecteerde en streng gecontroleerde reddingscentra, dierentuinen en opvangcentra, waar de dieren de best mogelijke verzorging krijgen. Helaas zijn deze plekken beperkt. Er is dringend financiële steun nodig om te zorgen dat geredde dieren toepasselijke zorg ontvangen in toereikende faciliteiten. 

De vijf leeuwen die uit Oekraïne zijn gered, zitten momenteel in quarantaine bij de Poolse Poznań Zoo. Hiervandaan zullen ze naar een permanente verblijfplaats worden gebracht. 

Ons werk is nog lang niet af. Er zijn nog veel meer grote katachtigen die wachten tot ze uit gevangenschap worden bevrijd. 

‟Enkele maanden geleden hoorden we via ons grote netwerk dat er in Oekraïne ongeveer 200 grote katachtigen zijn die gered moeten worden uit slechte leefomstandigheden.”

IFAW blijft zich onvermoeid inzetten om de illegale handel in wilde dieren een halt toe te roepen en de getroffen dieren in Europa en overal ter wereld te redden.