Illegale handel in wilde dieren breidt zich uit naar nieuwe landen en soorten

(Den Haag, 30 september 2025) – De illegale handel in wilde dieren breidt zich uit naar nieuwe landen en ook nieuwe, unieke soorten. Dat blijkt uit een nieuw rapport van International Fund for Animal Welfare (IFAW), Pro Wildlife, Humane World for Animals, FOUR PAWS en Wildlife Conservation Society.

Het rapport, getiteld Stolen Wildlife V – De rol van de EU als bestemming voor wildlifecriminelen, is de vijfde editie in een reeks die sinds 2016 de illegale handel in wilde dieren structureel monitort. De onderzoekers waarschuwen dat de situatie niet verbetert en dat de handelsroutes zich blijven uitbreiden.

Nieuwe smokkelroutes en soorten

De 17 casestudy’s in het rapport laten zien hoe breed de impact is. Nieuwe landen die naar voren komen zijn onder andere Thailand, Sri Lanka en diverse landen in Latijns-Amerika, Afrika en Oceanië. Qua diersoorten beperkt de illegale handel zich ook allang niet meer tot reptielen en amfibieën. Steeds vaker zijn ook siervissen, inktvissen, zeldzame insecten en andere ongewervelden het doelwit – zowel levend voor de huisdierenmarkt als dood, voor verzamelingen. 

De vraag komt vooral van Europese verzamelaars en exotische huisdiereigenaren die steeds op zoek zijn naar andere soorten. Zelfs soorten die in gevangenschap gekweekt worden, worden nog steeds uit het wild gestolen vanwege hun genetische ‘zuiverheid’. Daarbij komt dat de illegale dierenhandel zich ook moeiteloos heeft aangepast aan het digitale tijdperk. In het rapport wordt bijvoorbeeld meermalen verwezen naar advertenties van Nederlandse verkopers, die via het Duitse online platform ‘Terraristik' adverteren voor wat ze verkopen op de fysieke reptielenbeurs in Houten. 

“Via online platforms kunnen handelaren hun aanbod 24/7 wereldwijd onder de aandacht brengen – vaak zonder enige controle,” zegt Zaan Olivier van IFAW. “Ondertussen blijft de wetgeving achter, waardoor deze vorm van illegale handel vrijwel ongehinderd doorgaat. Veel kopers hebben niet door dat ze met één klik onbedoeld onderdeel worden van een crimineel netwerk.” 

Wettelijke mazen ondermijnen wereldwijde bescherming

De EU is één van de grootste importeurs van wilde dieren ter wereld. Toch valt slechts een klein deel van de soorten die worden verhandeld onder internationale of EU-regelgeving. Veel dieren zijn wél beschermd in hun land van herkomst, maar worden alsnog illegaal uit het wild gehaald en via de EU-markt verkocht. 

“Zelfs als dieren aan de grens in beslag worden genomen vanwege illegale herkomst, ontbreken binnen de EU vaak de juridische middelen om verkoop of bezit aan te pakken,” zegt Dr. Sandra Altherr van Pro Wildlife. “Dat is een groot lek in het systeem.” 

Voorbeelden zijn de reuzenbronsgekko van de Seychellen en de Macedonische parelmoervlinder – één van Europa’s meest bedreigde vlindersoorten – die ondanks hun beschermde status hun weg vinden naar Europese kopers. 

“Wildlifesmokkelaars verkopen illegaal verkregen dieren openlijk binnen de EU, in de wetenschap dat ze ermee wegkomen dankzij juridische mazen in de Europese wetgeving,” aldus Altherr. “Gewetenloze criminelen verdienen grof geld, zonder noemenswaardige juridische risico’s. En het is de wereldwijde biodiversiteit die daarvoor de prijs betaalt.” 

Wetgeving blijft achter bij de realiteit

Vijf jaar geleden beloofde de Europese Commissie in haar Biodiversiteitsstrategie werk te maken van de bestrijding van de illegale handel in wilde dieren. Volgens de betrokken organisaties is daar tot op heden te weinig van terechtgekomen. 

“De Commissie beloofde actie, maar zoals het rapport laat zien floreert de illegale handel nog steeds,” zegt Dr. Joanna Swabe van Humane World for Animals. “Het is hoog tijd dat de Commissie woorden omzet in daden en aanvullende wetgeving ontwikkelt die de handel in dieren strafbaar stelt wanneer die in strijd is met wetten van niet-EU-landen.” 

Een recent haalbaarheidsonderzoek in opdracht van de Europese Commissie zelf (TRINOMICS, 2025) bevestigt dat het juridisch wél mogelijk is om deze handel aan te pakken, zonder buitenlandse wetgeving toe te passen. 

“Het onderzoek bevestigt wat juridische experts al jaren zeggen: het strafbaar stellen van deze handel vereist niet dat Europese rechtbanken buitenlands recht toepassen,” zegt Aubrey Collins van FOUR PAWS, tevens internationaal jurist op het gebied van wildlifecriminaliteit. “Handelaren worden steeds slimmer in welke soorten ze uitkiezen. De EU-wetgeving moet die realiteit bijbenen.” 

Kans voor internationaal leiderschap

Het rapport verschijnt in aanloop naar de CITES-conferentie in Oezbekistan (24 november – 5 december 2025), waar onder andere voorstellen worden besproken om soorten uit het rapport beter te beschermen. Tegelijkertijd lopen binnen de Verenigde Naties onderhandelingen over een nieuw mondiaal protocol tegen wildlifecriminaliteit onder het VN-Verdrag tegen Transnationale Georganiseerde Misdaad (UNTOC). 

“De EU heeft een dubbele verantwoordelijkheid,” zegt Alice Pasqualato van Wildlife Conservation Society. “Enerzijds moet ze haar eigen wetgeving aanscherpen, anderzijds heeft ze de kans om het eerste mondiale akkoord tegen wildlifecriminaliteit te steunen. Europese consumenten moeten kunnen vertrouwen op de legale herkomst van dieren en dierproducten op de markt – en zeker weten dat ze geen criminele netwerken financieren.”