Beach Cleanup Tour: onderwaterlawaai bedreigt walvissen

Jacques-Yves Cousteau maakte in 1956 zijn beroemde onderwaterdocumentaire The silent world. In 2016, 60 jaar later, werkte zijn zoon Jean-Michel Cousteau mee aan de Emmy award winnende documentaire Sonic Sea, waarin het IFAW met partnerorganisaties aandacht vraagt voor de enorme herrie onder water. Olie- en gaswinning op zee, scheepvaart, oefeningen door de marine met sonar, explosies van oude bommen en het bouwen van windmolenparken maken zoveel lawaai dat zeedieren er ernstig door worden bedreigd. Het IFAW vraagt om betere regelgeving en meer maatregelen om geluid onder water terug te dringen.

Walvissen afhankelijk van geluid

Geluid gaat meer dan vier keer zo snel onder water en draagt veel verder dan over land. Walvisachtigen zijn afhankelijk van hun gehoor voor het vinden van voedsel, om met elkaar te communiceren en te navigeren. Door alle herrie die mensen produceren worden ze uit hun leefgebieden verdreven, of stranden ze in paniek. Ze stoppen met het vinden van voedsel en kunnen elkaar niet meer vinden. Een blauwe vinvis kon vroeger 1.600 kilometer verder gehoord worden, maar tegenwoordig is dat bereik teruggelopen tot 160 kilometer.

Scheepvaart veroorzaakt de meeste herrie

Hoewel de harde knallen van luchtkanonnen, explosies, heien en sonar vreselijk zijn voor dieren, komt het meeste lawaai onder water van schepen. Bijna 90% van het vrachtverkeer vindt plaats over zee. De scheepvaart is enorm gegroeid de afgelopen decennia en de schepen worden steeds groter.

De motor en romp, maar vooral slecht afgestelde en onderhouden schroeven zorgen voor een constant geluid dat walvissen overstemt. Schepen produceren zowel lage tonen waar de grote baleinwalvissen last van hebben als hoge tonen waar tandwalvissen, zoals de bruinvis in de Noordzee, van schrikken. Ze reageren hierop door snel naar beneden te duiken en te stoppen met foerageren.

Betere maatregelen nodig

De Verenigde Naties hebben onderwaterlawaai erkend als vervuiling van de zee, maar tot nu toe zijn er weinig regels die concrete maatregelen voorschrijven. De scheepvaart geeft aan het erg druk te hebben met de verplichting om de uitstoot van CO2 terug te dringen. Het zou echter veel kosten kunnen besparen om het terugbrengen van geluid ook onderdeel te maken van alle inspanningen. De oplossingen voor beide problemen zijn immers veelal hetzelfde: langzamer varen en het efficiënter bouwen van schepen.

Onderzoeken naar onderwatergeluid kijken vooral naar elke activiteit afzonderlijk. Wat mist is de optelsom van alle geluiden en het uiteindelijke effect daarvan op dieren. Gebrek aan kennis wordt als argument gebruikt om dit niet mee te nemen bij maatregelen om overlast te voorkomen. Zo wordt geluid door de scheepvaart niet meegenomen in de berekeningen naar de overlast voor de bruinvis bij de bouw van windmolenparken. Gelukkig zijn er wel eisen gesteld aan het heien om geluidshinder te verminderen.

Daarnaast is geluid slechts één van de vele bedreigingen die dieren zoals walvissen moeten trotseren. Denk aan vervuiling door plastic en chemische stoffen, verstrikt raken in visnetten of botsingen met schepen. 

Ook wordt dierenwelzijn in onderzoek en beleid veelal niet meegenomen. Voor het beleid telt een ‘gunstige staat van instandhouding’ en niet het welzijn van individuele dieren. Dit betekent bijvoorbeeld bij het bouwen van windmolenparken dat een sterfte van 5% van de bruinvissen aanvaardbaar wordt gevonden.

De inzet van het IFAW

Het IFAW zou graag zien dat het voorzorgsprincipe, een belangrijk uitgangspunt van het Europese milieubeleid, wordt toegepast. Bij zoveel onzekerheid over de gevolgen van geluid en alle andere verstoringen, zijn extra maatregelen nodig om sterfte van onder meer de kwetsbare bruinvis tegen te gaan. Gelukkig bestaan er al oplossingen om geluidsoverlast onder water drastisch terug te dringen. Uitstel van het nemen van maatregelen zal in de toekomst meer kosten met zich meebrengen. Er nu aandacht voor vragen en maatregelen eisen, stimuleert innovatie en redt bovenal de levens van veel zeedieren.

Het IFAW lobbyt bij internationale organisaties en regeringen voor betere regelgeving en het beschermen van walvisrijke gebieden, ondersteunt onderzoek en vraagt onder meer de scheepvaart om nieuwe technologieën toe te passen die geluid terugdringen. Zo’n 15% van de schepen zorgt voor het meeste lawaai. Door deze nu aan te pakken wordt al heel veel gewonnen.

De komende tijd zal het IFAW in Nederland extra aandacht vragen voor herrie onder water als vervuiling van de zee. Onder meer door vertoning van de documentaire Sonic Sea tijdens het Wildlife Filmfestival in Rotterdam van 24-28 oktober en het organiseren van een symposium over onderwatergeluid en scheepvaart in november.

Op 12 augustus maken we samen met SOS Dolfijn en 150 vrijwilligers het strand schoon tussen Scheveningen en Wassenaar tijdens de Boskalis Beach Cleanup Tour van Stichting De Noordzee. Ook daar vragen we extra aandacht voor onderwaterlawaai. Kom vooral langs bij de finish-locatie, vanaf 15:00 in strandpaviljoen Sport in Wassenaar. Neem daar een kijkje bij het Reizende Walvisziekenhuis van SOS Dolfijn. Acteur en DJ Egbert-Jan Weeber draait zomerse plaatjes.

Sabine Zwiers

Senior Campaigner