van social distancing naar wildlife distancing

De COVID-19 pandemie laat zien hoe urgent het is om wilde dieren en hun leefgebieden te beschermen. Verschillende dierenorganisaties in Nederland werken op deze onderwerpen, allen met een eigen focus. Voor de Kamerverkiezingen van maart 2021 sloegen we de handen ineen. IFAW Nederland schreef samen met Stichting AAP, de Dierencoalitie, World Animal Protection en Stichting SPOTS een actieplan hoe Nederland kan bijdragen aan het voorkomen van de volgende pandemie.

De handel in wilde dieren is een zeer winstgevende miljardenbusiness, gedreven door de consumentenvraag naar exotische huisdieren, toeristisch vermaak en producten van wilde dieren, waaronder vlees en traditionele medicijnen. Nederland is daarbij met Schiphol en Rotterdamhaven een belangrijke transporthub voor de EU. Dit creëert een extra verplichting voor ons land om illegale handel te onderscheppen.

Het weghalen van dieren uit het wild is één van de hoofdoorzaken van het uitsterven van diersoorten en het afnemen van de biodiversiteit, die we zo hard nodig hebben voor vers water, zuurstof, voedsel en medicijnen. Met het verdwijnen van hun leefgebieden verdwijnen ook de natuurlijke buffers tegen de naar schatting 1,7 miljoen niet ontdekte virussen die wilde dieren bij zich dragen. Men denkt dat ongeveer de helft daarvan besmettelijk is voor mensen. De vraag naar wilde dieren en producten wordt onvoldoende teruggedrongen. Consumenten zijn niet op de hoogte van de negatieve impact die individuele keuzes met zich meebrengen en worden onvoldoende voorgelicht.   

Door een lage pakkans en zeer lage straffen is de illegale handel in wilde dieren interessant voor criminele bendes. Ze halen beschermde dieren weg uit het wild en verkopen ze in de EU, onder het mom van ‘lokaal gekweekt’, op beurzen of via online platformen. De EU erkent daarbij de beschermingsstatus van dieren in hun herkomstland niet. Verkopers hebben nauwelijks verplichtingen om de legale herkomst van een dier aan te tonen en online platformen hoeven illegale advertenties niet actief te verwijderen. Tonnen bushmeat worden de EU binnengesmokkeld en gemakkelijk per auto over landgrenzen gedistribueerd. Hoewel veel illegale traditionele medicijnen met ingrediënten afkomstig van wilde dieren in beslag worden genomen, weten we nog te weinig van deze handel binnen de EU. Binnen de hele EU is daarom een versterkte aanpak nodig, onder meer door meetbare doelstellingen op te nemen in een vernieuwd EU-actieplan tegen de illegale handel in wilde dieren.

Door de legale handel komen mensen direct in aanraking met wilde dieren. Dit gebeurt in Nederland op grote wildmarkten in Houten en de grootste vogelmarkt van Europa in Zwolle. Exotische vogels en reptielen, maar ook vleermuizen en andere zoogdieren worden hier verkocht. Boven op elkaar gestapeld: prooi- en roofdieren naast elkaar, opeengepakt in kooitjes of in plastic bakjes. Met alle risico’s voor het ontwikkelen en verspreiden van ziektes. De wereldwijde oproep om risicovolle markten te sluiten, geldt net zo goed voor Nederland. Veel dieren die hier worden verkocht zijn daarnaast niet geschikt als huisdier. Dit soort dieren komen vaak afgedankt terecht bij opvangcentra zoals Stichting AAP. Op EU-niveau ontbreken echter goede kwaliteitsnormen en financiering voor de opvang van inbeslaggenomen wilde dieren.

Het belangrijkste instrument om de handel in goede banen te leiden, is in Nederland al wettelijk geregeld: de Positieflijst (hobby- en huisdierenlijst). Alleen wordt nu nog steeds gewerkt aan de lijst zelf. Het snel invoeren van de Positieflijst voor verschillende diersoorten, in zowel Nederland als de EU, voorkomt veel dierenleed en verkleint de risico’s op biodiversiteitsafname en het overspringen van nieuwe virussen van dier op mens.

Covid-19 laat zien hoe urgent het is om in te zetten op preventief beleid en de biodiversiteit te beschermen, de legale handel in wilde dieren beter te regelen en bestrijding van de illegale handel te versterken. Dit pakket met 15 maatregelen biedt hiervoor een leidraad, waarbij het niet voldoende is om slechts een paar maatregelen eruit te halen. Alle punten horen hoog op de politieke agenda. Gezondheid en welzijn van mens, dier en de natuur zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden.

– Sabine Zwiers

Senior Campaigner IFAW Nederland

Verzoek nu de Nederlandse overheid

• om de bescherming van de biodiversiteit en het terugdringen van de handel in wilde dieren hoog op de politieke agenda te zetten;
• om de preventieve maatregelen voorgesteld door IFAW, World Animal Protection, Stichting SPOTS en Stichting AAP direct toe te passen.