16 van de meest bedreigde diersoorten in Zuid-Amerika

Zuid-Amerika bevat enkele van de meest biodiverse plekken op aarde, zoals het Amazone-regenwoud. Helaas worden veel van de lokale diersoorten steeds meer geconfronteerd met droogte, stijgende temperaturen, menselijke activiteiten en ziektes. Lees meer over enkele van de meest bedreigde dieren in Zuid-Amerika, van pijlgifkikkers tot mantelaapjes.

1. Glaskikkers 

Glaskikkers zijn amfibieën uit de familie Centrolenidae. Sommige hiervan staan bekend om hun transparante en doorschijnende huid, waardoor hun inwendige organen zichtbaar zijn. Er zijn meer dan 150 soorten glaskikkers, waarvan er 80 een bedreigde status hebben.

Glaskikkers worden bedreigd vanwege de handel in exotische huisdieren. Ze zouden niet als huisdier gehouden moeten worden, omdat het wilde dieren zijn die speciale zorg nodig hebben. Het verlies van leefgebied door menselijke activiteiten is ook een probleem; naast klimaatverandering, wat hun leefgebieden heter en droger maakt. In 2022 verhoogden internationale leiders de wereldwijde bescherming voor glaskikkers onder CITES.

2. Springaapjes

Apen van de onderfamilie Callicebinae staan bekend als springaapjes, ook wel titi's. Ze komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en leven in dichte bossen in de buurt van watermassa's. Springaapjes zijn erg kleine primaten, meestal net zo groot als konijnen. Er zijn minstens 31 soorten. 

Helaas staan zes soorten titi's op de lijst van ernstig bedreigde diersoorten. Van de Noord-Bahiaanse blonde springaap zijn er naar schatting nog maar 100-250 over. Illegale handel in huisdieren, ontbossing en versnippering van leefgebieden door landbouw, verstedelijking en de aanleg van snelwegen zijn slechts enkele van de grootste bedreigingen voor het voortbestaan van de titi's.

3. Pijlgifkikkers

Pijlgifkikkers – leden van de familie Dendrobatidae – behoren tot de opvallendste en kleurrijkste dieren op aarde. Er zijn nog bijna 200 levende pijlgifkikkersoorten, maar meer dan de helft daarvan wordt aangemerkt als bedreigd. De dodelijke schimmel Batrachochytrium dendrobatidis (Bd) wordt verantwoordelijk gehouden voor de massale sterfte onder veel van deze amfibieën. De handel in exotische huisdieren, houtkap, vervuiling, ontbossing en landontwikkeling vormen ook bedreigingen voor de toekomst van pijlgifkikkers.

4. Blauwgrijze ara 

De blauwgrijze ara, die mogelijk is uitgestorven, is een papegaai met een opvallend blauw en grijs verenkleed. Hij is inheems in een klein gebied dat zich uitstrekt over delen van Argentinië, Uruguay, Paraguay en Brazilië. Hij is nauw verwant aan de hyacintara (of blauwe ara), de grootste nog levende papegaaiensoort. De blauwgrijze ara is sinds 2001 niet meer gezien, dus als de soort nog bestaat, is dat waarschijnlijk met een populatie van 20 of minder.

Vroege kolonisten van Zuid-Amerika hebben vermoedelijk Yatay palmbomen gerooid, waarvan de soort waarschijnlijk afhankelijk was voor voedsel. Het is onbekend, maar onderzoekers speculeren dat de vogel ook bejaagd of verhandeld kan zijn.

5. ‘Galápagos pink land iguana’ (Conolophus marthae)

Deze roze leguaan, in het Engels ‘Galápagos pink land iguana’, is een reptiel die voorkomt op de Galápagos-eilanden. Hij wordt ‘pink’ (roze) genoemd vanwege zijn roze kleur, dat is terug te vinden op zijn kop, nek en poten, en in markeringen op zijn rug en onderkant. Er zijn nog maar ongeveer 192 van deze leguanen over. Invasieve ratten en verwilderde katten azen op hun eieren en jongen. Andere bedreigingen worden gevormd door vulkaanuitbarstingen en droogtes; ze treffen de dieren en veroorzaken voedselschaarste.

6. Cavia intermedia

De Cavia intermedia, die deel uitmaakt van hetzelfde geslacht als de gedomesticeerde cavia, is een ernstig bedreigde diersoort die alleen leeft op het eiland Moleques do Sul, in de staat Santa Catarina in Brazilië. Er zijn naar schatting nog maar 24-60 van deze cavia’s over. Er wordt aangenomen dat de jacht een bedreiging vormt, omdat mensen vrije en grotendeels ongereguleerde toegang hebben tot het kleine eiland waar ze leven.

7. Reuzenschildpadden 

Een aantal reuzenschildpadden op de Galápagoseilanden wordt ernstig bedreigd. Eén daarvan is de Chelonoidis niger donfaustoi, die wordt beschouwd als een ondersoort van de Galapagosreuzenschildpad. Andere ondersoorten zijn de ‘Fernandina giant tortoise’ (waarvan er nog 0-5 individuen over zijn), de Chelonoidis hoodensis (100-200 exemplaren), de Chelonoidis porteri (3.400 exemplaren), de Chelonoidis niger guentheri (400-700 exemplaren) en de Chelonoidis darwini (500-1.700 exemplaren).

De populatie van deze reuzenschildpadden is tussen 1600 en 1800 enorm afgenomen. In die tijd werd er op ze gejaagd voor hun vlees. Hoewel de jacht op de schildpadden nu illegaal is, vormt stroperij nog steeds een bedreiging. Dat geldt ook voor invasieve planten- en diersoorten en het verlies van leefgebied.

8. Robijnkeeltangare

De robijnkeeltangare is een kleine zwart, wit en rode vogel die momenteel alleen voorkomt in de Braziliaanse staat Espírito Santo. Het delven van kalksteen, graniet en marmer heeft bijgedragen aan het verlies van leefgebied voor deze soort, naast illegale palmwinning, de uitbreiding van koffieplantages, kleinschalige kap van brandhout en grootschalige houtkap. De populatie van de robijnkeeltangare wordt geschat op 30-200 individuen. 

9. Mantelaapje

De mantelaap is een wit- en bruinharige primatensoort met een zwarte kop die oorspronkelijk voorkomt in het Amazonegebied in Brazilië. Hij is meestal 18-30 centimeter lang met een staart van 12-14 centimeter.

Helaas wordt de mantelaap bedreigd door ontbossing en versnippering van zijn leefgebied door menselijke uitbreiding, landbouw, veeteelt en de ontwikkeling van wegen en energie-infrastructuur. De soort is ernstig bedreigd.

10. Turkoois pluimbroekje

Het Turkoois pluimbroekje is een heldergroen en blauwe kolibriesoort die leeft in Ecuador. Hij wordt ‘pluimbroekje’ genoemd omdat hij opvallende witte plukjes donsveertjes op zijn poten heeft. Er leven er nog minder dan 50 van in het wild, omdat hun leefgebied bijna volledig is vernietigd.

11. Orinocokrokodil

In de 19e en 20e eeuw werd er op de orinocokrokodil gejaagd voor zijn huid. Hij komt voor in Colombia en Venezuela en wordt ernstig bedreigd. Volgens schattingen zijn er nog maar 90 orinocokrokodillen over. Hoewel de jacht op de krokodil is verboden, wordt hij nog steeds gestroopt voor zijn vlees en eieren en uit angst.

De orinocokrokodil wordt wel vijf meter lang. Omdat ze zo groot zijn, was de jacht op hun huid ooit winstgevend.

12. Pernambucodwerguil

De Pernambucodwerguil is een kleine uil die inheems is in de staat Pernambuco in Brazilië. Hij is waarschijnlijk uitgestorven; er zijn zeker minder dan 50 individuen over. Deze uil wordt bedreigd vanwege het verlies van leefgebied – deels door het rooien voor suikerplantages – en door de jacht.

13. ‘Belem curassow’ (Crax fasciolata pinima)

De Crax fasciolata pinima is een ondersoort van de maskerhokko. Het is een grote vogel die leeft in het noordoosten van Brazilië. Het zijn hoendervogels; grondvogels zoals kalkoenen en kippen. Er zijn er nog minder dan 50, en ze leven helaas in het meest ontboste gebied van de Amazone. Ook de jacht vormt een bedreiging voor hun voortbestaan.

14. ‘Red-crested tree rat’ (Santamartamys rufodorsalis)

De Santamartamys rufodorsalis is een stekelrat. Het is een klein knaagdier dat is te herkennen aan zijn felrood-oranje tekening. Hij leeft slechts in een heel klein gebied aan de noordkust van Colombia. Deze soort verkeert in kritieke toestand: er zijn er nog maar 1 tot 50 over. Specifieke bedreigingen voor de soort zijn onbekend, maar het leefgebied is in de loop der tijd aangetast door de uitbreiding van woongebieden, landbouw, veeteelt en door droogte.

Hoewel men dacht dat hij was uitgestorven, omdat hij sinds 1989 niet meer was gezien, werd hij in 2011 herontdekt.

15. ‘Ecuadorian eyelash boa’ (Trachyboa gularis)

De Trachyboa gularis is een mogelijk uitgestorven niet giftige slangensoort die voorkomt in Ecuador. Er zijn minder dan 50 van deze slangen over, en er is ook bijna geen geschikt leefgebied meer. Savannegebieden zijn verbouwd (en worden nog steeds verbouwd) voor agrarisch gebruik. Er is weinig bekend over de Trachyboa gularis. Hij heeft kleine, wimperachtige schubben rond zijn ogen, vandaar zijn Engelse naam ‘eyelash boa’ (wimperboa).

16. Klompvoetkikkers

Klompvoetkikkers zijn padden en behoren tot het geslacht Atelopus, dat bijna honderd verschillende nog levende soorten bevat. Deze padden zijn over het algemeen klein, felgekleurd en overdag actief. Maar liefst 62 soorten worden ernstig bedreigd. De dodelijke Bd-schimmel heeft helaas ook impact op deze amfibieën, net als het verlies van leefgebied door menselijke activiteiten.

Er is echter nog hoop. Eén soort waarvan men dacht dat hij was uitgestorven, de Atelopus bomolochos, is onlangs herontdekt. De padden die de wetenschappers vonden vertoonden geen tekenen van de schimmel. 

Wil je deze bedreigde diersoorten helpen beschermen? Lees meer over IFAW’s werk voor het behoud van leefgebieden over de hele wereld en hoe we wildlife crime bestrijden in Latijns-Amerika.