dolfijnen weetjes: alles over de acrobaat van het water

De dolfijn heeft de harten gestolen van menig dierenvriend. Ze staan onder andere bekend om hun speelsheid, groepsdynamiek en intelligentie. Maar er is nog zoveel meer te ontdekken over deze fascinerende diersoort! In dit artikel delen we dolfijnen weetjes die zowel interessant zijn voor een nieuwsgierige leek als voor een doorgewinterde dolfijnenliefhebber. 

Is een dolfijn een vis?

Nee, een dolfijn is geen vis maar een zoogdier dat behoort tot de orde walvisachtigen. De dolfijn valt net als de orca, bruinvis en potvis onder de suborde tandwalvissen. Dieren in deze suborde hebben in tegenstelling tot de baleinwalvissen (zoals de noordkaper, bultrug en blauwe vinvis) een gebit met scherpe, kegelvormige tanden dat wordt gebruikt om een prooi te vangen. Tandwalvissen zijn in tegenstelling tot de baleinwalvis, daarom ook echte jagers.  

hoe oud kunnen dolfijnen worden? 

De tuimelaar, een van de meest voorkomende dolfijnsoorten wordt meestal tussen de 30 en 50 jaar oud in het wild. Wetenschappers zijn in staat de leeftijd van een dolfijn te bepalendoor middel van het tellen van de lagen tandmateriaal in hun tanden of het analyseren van DNA van een huidmonster.  

Maar wist je dat men tegenwoordig ook de leeftijd van een dolfijn kan bepalen aan de hand van de vlekjes op zijn lichaam? Wetenschappers hebben ondervonden dat dit goed mogelijk is bij tuimelaarpopulatie van het Mikura-eiland in de Indische Oceaan – maar in de toekomst ook bij andere dolfijnsoorten.  

Naarmate dolfijnen ouder worden ontstaan er steeds meer spikkels op het lichaam. De ontwikkeling hiervan is zodanig voorspelbaar dat je er een leeftijd aan kunt verbinden.  

komen dolfijnen ook in nederland voor?

De kans om een dolfijn in Nederland in het wild te spotten is vrij klein. Mocht je er toch een zien, is de kans groot dat het dan om een witsnuitdolfijn gaat. Deze dolfijnsoort is naast de bruinvis de meest voorkomende walvisachtige die in het Nederlandse stuk van de Noorzee voorkomt. Ook wordt er heel af en toe een tuimelaar waargenomen. Al zijn deze dieren zeldzaam in Nederland. 

Door klimaatverandering wordt verwacht dat er in de toekomst wellicht meerdere tuimelaars naar de Nederlandse zee komen. Als het zeewater opwarmt, zal het voedselaanbod meeveranderen en wellicht andere dolfijnsoorten de aantrekken. Tegelijkertijd leven witsnuitdolfijnen liever in kouder water en zullen daardoor waarschijnlijk dit leefgebied verlaten.  Het is overigens nog maar de vraag of de tuimelaars het lang volhouden in de Noordzee. De dolfijnen gebruiken tijdens de jacht echolocatie om hun prooi op te kunnen sporen. Lawaai onder water door de scheepvaart en bouwprojecten op het water verstoort de communicatie en het zicht van de zeedieren.  

wat eten dolfijnen

Het dieet van een dolfijn is afhankelijk van de soort, het leefgebied en de beschikbaarheid van voedsel. Maar over het algemeen voedt een dolfijn zich met diverse soorten vis, inktvis en kleine schaaldieren. Dolfijnen gaan samen op jacht naar voedsel en volgen een coöperatieve jachttechniek. In samenwerking met de andere dolfijnen uit de zogenaamde pod, jagen de dieren gezamelijk de prooi op. Er zijn twee methoden die dolfijnen vaak gebruiken om te jagen: de muurmethode en de carousselmethode. Bij de muurmethode drijven dolfijnen hun prooi tegen een natuurlijke barrière, zoals de kust, of een muur van andere dolfijnen. Vervolgens voeden ze zich met de vissen die tegen deze barrière aanbotsen. De carousselmethode daarentegen houdt in dat dolfijnen een kring vormen rond hun prooi. Deze kring wordt geleidelijk kleiner, totdat de dolfijnen dicht genoeg bij de vissen zijn om ze te kunnen aanvallen.  

Tijdens deze gezamelijke jacht is de communicatie onderling ontzettend belangrijk. Door mensen veroorzaakt lawaai onder water vanuit de scheepvaart of industrie verstoort de dieren in hun jacht en brengt daardoor hun voortbestaan in gevaar. 

welke soorten dolfijnen zijn er?

Er leven rond de 40 soorten dolfijnen op de wereld in zowel zoet- als zout water. De twee meest voorkomende dolfijnen zijn de gewone dolfijn (Delphinus delphis) en de tuimelaar (Tursiops truncatus). Van deze twee soorten zijn er miljoenen exemplaren over de hele wereld verspreid.  

Maar heel veel dolfijnsoorten werelwijd worden bedreigd door menselijk handelen. Door vervuiling van leefgebieden, verstrikkingen in visnetten, de jacht of dolfijnen, klimaatverandering en onderwaterlawaai staan een aantal dolfijnsoorten op de rand van uitsterven. 

Bekijk hoe IFAW met hulp van de Nationale Postcode Loterij drie Indische bultrugdolfijnen in gevangschap terugbracht naar het wild. 

hoe lang kan een dolfijn onder water blijven

In tegenstelling tot een vis, heeft een dolfijn geen kieuwen. Om te kunnen ademen moet het dier daarom af en toe terug naar het wateroppervlak om te ademen door het ademgat aan de bovenkant van het hoofd. Eenmaal boven blaast hij met een krachtige straal alle lucht en overtollig vocht uit zijn longen. Dit lijkt een beetje op een klein fontijntje.  Vervolgens is de dolfijn in staat om in één adem 95% van zijn longen vol te zuigen. Bij mensen is dit maximaal 65%. Bovendien is de longcapaciteit van een dolfijn vijf keer zo groot als die van een mens. 
 
Het is lastig om precies te zegen hoe lang een dolfijn onder water kan blijven. Dit hangt namelijk af van de dolfijnsoort en de omstandigheden waarin het dier zich bevindt. Neem bijvoorbeeld diepte waarin de dolfijn zwemt, de longcapaciteit van de dolfijnsoort, de leeftijd van de dolfijn of de mate van inspanning onder water.  

Wat interessant is om te weten, is dat dolfijnen hun hartslag omlaag kunnen brengen onder water op een manier waarop wij mensen de snelheid van onze ademhaling kunnen reguleren. Met een lagere hartslag verbruikt een dolfijn minder energie waardoor het dier langer onder water kan blijven. 

hoe slapen dolfijnen? 

Onder water Dolfijnen zijn daarom nooit volledig in slaap, maar slapen eigenlijk maar voor de helft. Dit wordt ook wel unihemisferische slaap genoemd. Tijdens hun slaap is de ene helft van de hersenen in ruststand maar blijft de andere helft actief. Dit is ook wel noodzakelijk want anders zou het dier niet kunnen ademhalen, verdrinken of een gemakkelijke prooi zijn voor andere zeedieren zoals haaien.  

Dolfijnen wisselen periodiek af welke helft van de hersenen slaapt, zodat ze de rust krijgen die ze nodig hebben zonder ooit het bewustzijn te verliezen.In hun slaapstand zwemmen de dieren gestaag aan de oppervlakte van het water om regelmatig te kunnen ademen. 

hoe kan een dolfijn zien onder water? 

Dolfijnen hebben in principe prima zicht en kunnen ook meerdere kleuren onderscheiden.Toch zijn de ogen van de dolfijn niet het belangrijkste zintuig om mee te navigeren. Dolfijnen navigeren namelijk vooral door middel van echolocatie. Dat wil zeggen dat het dier geluidsgolven in de vorm van klikjes uitzendt. Wanneer het geluid een object raakt, kaatst het geluid terug en kan het worden opgevangen door de dolfijn. 

Het geluid van de echo vertelt de dolfijn over de grootte, vorm en textuur van het object dat door de geluidsgolf wordt geraakt. Op deze manier kan de dolfijn prooidieren van elkaar onderscheiden en maakt een voorstelling voor zichzelf van de situatie onder water.  

waardoor wordt de dolfijn bedreigd? 

Volgens de IUCN Red List worden momenteel 9 van de ongeveer 40 dolfijnsoorten bedreigd. Omdat dolfijnen voorkomen in verschillende wateren, zowel zout als zoet, variëren de bedreigingen per soort. De mens is grotendeels verantwoordelijk voor deze bedreigingen. Dolfijnen lijden onder verlies van leefgebied, vervuiling van water door afval en giftige stoffen, bijvangst en verstrengeling in visnetten en de jacht op dolfijnen die in sommige landen waar dat nog is toegestaan. 

Tot slot heeft klimaatverandering een groot effect op de leefbaarheid onder water voor dolfijnen. Door de opwarming verdwijnen verschillende prooidieren en dus voedselbronnen, verzuurd de oceaan en ontstaan er giftige algen die voor dolfijnen levensbedreigend kunnen zijn.