Weetjes over de zeeschildpad

Ze hebben de dinosauriërs overleefd, maar worden nu bedreigd door toenemende menselijke activiteiten. Zeeschildpadden zijn fascinerende dieren die al miljoenen jaren onze oceanen doorkruisen. Van hun unieke biologie tot de uitdagingen die ze in de moderne wereld tegenkomen: in dit artikel duiken we dieper in de wereld van deze zeedieren en belichten we enkele verrassende feiten en inspanningen die worden geleverd om hun toekomst te beschermen. 

Welke soorten zeeschildpadden leven er op de wereld? 

Wetenschappers onderscheiden in totaal zeven soorten zeeschildpadden: 

1. Karetschildpad (Eretmochelys imbricata)

De karetschildpad is te herkennen aan de overlappende hoornschilden op hun rug en een bek die iets weg heeft van de snavel van een papegaai. Een lange tijd was de karetschildpad doelwit van jagers vanwege haar schitterende schild, dat gebruikt werd voor de productie van diverse items zoals sieraden, kammen, brilmonturen en andere luxe goederen. Dit heeft ertoe bijgedragen dat het dier ernstig bedreigd wordt.

2. Groene schildpad (Chelonia mydas)

De groene schildpad dankt haar naam aan de groenige tint van haar lichaamsvet en dus niet het uiterlijk, dat eerder bruin van kleur is. Door het consumeren van een dieet dat rijk is aan chlorofyl uit zeegras en algen, krijgt het vet van deze zeeschildpad een groene kleur. In bepaalde regio's van Azië en de Caraïben is de groene schildpad ook wel bekend als 'soepschildpad' vanwege de consumptie van haar vlees. De combinatie van deze jachtpraktijken, bijvangst en vervuiling van leefgebieden, zorgt ervoor dat ook de groene schildpad ernstig bedreigd wordt.

3. Lederschildpad (Dermochelys coriacea)

De lederschildpad is de grootste soort zeeschildpad en kan tot 1000 kilo wegen, vergelijkbaar met het gewicht van een kleine stadsauto! Het dier leeft in alle wereldzeeën en wordt ook met enige regelmaat in Noordwest-Europa en de Noordzee waargenomen. Lederschildpadden worden ernstig bedreigd door verlies van nest- en leefgebieden, aanvaringen met schepen, verstrikking in visnetten en stroperij. Daarnaast sterven veel van deze schildpadden omdat ze plastic afval verwarren met kwallen, hun voornaamste voedselbron.

4. Onechte karetschildpad (Caretta caretta)

De onechte karetschildpad, ook wel bekend als “dikkopschildpad”, heeft een opvallend dikke kop. De schildpad leeft in de Atlantische, Indische en Pacifische Oceaan en is vooral talrijk aanwezig in de Middellandse Zee. In dit gebied vormen toeristische activiteiten op neststranden, onbedoelde vangst in visnetten en vervuiling een grote bedreiging voor de soort. Volgens de IUCN Redlist wordt deze schildpad als 'kwetsbaar' beschouwd. 

5. Warana (Lepidochelys olivacea)  

De warana, de platrug en de onechte karetschildpad zijn de enige zeeschildpaddensoorten die niet als 'bedreigd' worden beschouwd. De warana wordt vanwege haar olijfgroene schild ook wel de olijfzeeschildpad genoemd. Een opvallend kenmerk van deze soort is het massale nestgedrag, bekend als "arribadas". Tijdens de arribada komen duizenden zeeschildpadden tegelijkertijd aan land om op hetzelfde strand te nestelen. 

6. Kemps schildpad (Lepidochelys kempii) 

De Kemps schildpad is een zeldzame en ernstig bedreigde soort. Net als andere zeeschildpadden wordt hij bedreigd door menselijke activiteiten, zoals de verstoring van nestgebieden en onbedoelde vangst in de visserij. Vanwege zijn kleinere afmetingen heeft deze soort ook meer natuurlijke vijanden dan andere zeeschildpadden. Bovendien is het leefgebied van de Kemps schildpad beperkt tot de Golf van Mexico, een van de drukste wateren ter wereld. Dit maakt zijn situatie nog precairder. 

7. Platrug (Natator depressus) 

Net als de Kemps schildpad kent deze soort een beperkt leefgebied, voornamelijk in de wateren rond Australië. Incidenteel worden ze waargenomen in Indonesië of Papua Nieuw-Guinea. De naam 'platrug' verraadt het al: deze zeeschildpad heeft een plat rugschild, wat hem onderscheidt van andere zeeschildpadden die doorgaans een gebogen of koepelvormig schild hebben. 

Wat eet een zeeschildpad?

Het dieet van zeeschildpadden varieert per soort en omvat voedselbronnen zoals zeewier, kwallen, schelpdieren, kreeften en krabben. Hoewel de meeste zeeschildpadden omnivoor zijn, heeft een volwassen groene schildpad een voorkeur voor zeewier en algen, terwijl een lederschildpad zich hoofdzakelijk met kwallen voedt. 

Bij hun zoektocht naar voedsel verwarren schildpadden vaak drijvend plastic met eten. Uit onderzoek blijkt dat schildpadden zelfs worden aangetrokken door plastic afval vanwege de voedselachtige geur die het verkrijgt. Wanneer plastic in de oceaan terechtkomt, hechten microben, algen, planten en kleine dieren zich aam het afval, waardoor het plastic een andere geur krijgt. 

Hoe lang kunnen zeeschildpadden onder water blijven 

Zeeschildpadden hebben geen kieuwen en moeten dus regelmatig aan de oppervlakte komen om adem te halen. Hoe lang ze onder water kunnen blijven, hangt af van hun activiteit. Een actieve zeeschildpad, die op zoek is naar voedsel, blijft tussen de 5 en 40 minuten onder water. Echter, als een zeeschildpad slaapt, kan deze wel tot zeven uur onder water blijven zonder te ademen. 

Waar leeft de zeeschildpad 

Zeeschildpadden leven in bijna alle wereldzeeën. De exacte leefgebieden verschillen per soort.  

Hoe oud wordt een zeeschildpad 

De maximale leeftijd van een zeeschildpad is variabel en verschilt per soort. Het is bovendien uitdagend om te meten, aangezien de dieren geen zichtbare tekenen van veroudering vertonen. Wetenschappers hebben op basis van DNA-onderzoek schattingen gemaakt van de levensduur van verschillende soorten zeeschildpadden. Zo heeft de platrug schildpad (Natator depressus) een geschatte levensduur van 50,4 jaar, terwijl de lederschildpad (Dermochelys coriacea) naar schatting tot wel 90,4 jaar kan leven. 

Hoe plant een zeeschildpad zich voort? 

De voortplanting van zeeschildpadden is zowel uniek als complex. Door de complexiteit van dit proces zijn deze dieren extra kwetsbaar. 

Late geslachtsrijpheid en bedreigingen 

Het duurt tussen de zes en veertig jaar voordat een zeeschildpad geslachtsrijp is. De duur is afhankelijk van de soort zeeschildpad. Deze late seksuele rijpheid maakt deze bedreigde diersoort nog kwetsbaarder. Veel zeeschildpadden halen deze leeftijd niet. Vooral jonge schildpadjes zijn een gemakkelijke prooi voor roofdieren zoals vogels, krabben en vissen. Maar ook menselijke activiteiten, zoals bijvangst, vervuiling, aanvaringen met schepen en het verstoren van nest- en leefgebieden, leiden vaak tot vroegtijdige sterfte. Hoewel er inmiddels speciale netten zijn om bijvangst te voorkomen, komen er nog steeds schildpadden onbedoeld in visnetten terecht. 

Zodra zeeschildpadden geslachtsrijp zijn, migreren ze naar paringsgebieden in zee, vaak nabij het strand waar ze zijn geboren. Ze gebruiken het magnetische veld van de aarde om hun geboorteplek terug te vinden, omdat elk stuk kustlijn een uniek magnetisch profiel heeft. 

Nestkeuze en bedreigingen 

Hoewel mannelijke zeeschildpadden met meerdere vrouwtjes kunnen paren, zoekt het vrouwtje na de paring een geschikt strand op om haar eieren te leggen - meestal het strand waar ze zelf geboren is. Uitbreiding van menselijke activiteiten, strandvervuiling en stijging van de zeespiegel maken veel van deze stranden steeds minder geschikt voor voortplanting, wat de voortplantingskansen verkleint. 

Afhankelijk van de soort legt een zeeschildpad enkele tientallen tot wel 200 eieren. De incubatietijd varieert van 40 tot 70 dagen, afhankelijk van factoren zoals temperatuur en nestdiepte. Niet alle eieren komen uit. Een bijzonder feit is dat de nesttemperatuur het geslacht van de nakomelingen bepaalt: bij hogere temperaturen ontstaan meer vrouwtjes, en bij lagere temperaturen meer mannetjes. Dit maakt klimaatverandering een potentieel gevaar voor hun voortbestaan. 

De riskante tocht naar zee 

Na het uitkomen trekken de jonge schildpadjes tijdens een gevaarlijke tocht naar zee, waarbij velen ten prooi vallen aan roofdieren. Hierdoor bereikt slechts een klein percentage de volwassen leeftijd. Echter, gezien een zeeschildpad per nestseizoen een aanzienlijk aantal eieren legt - variërend van honderden tot zelfs 1000, afhankelijk van de soort - wagen talrijke baby zeeschildpadjes de risicovolle tocht naar zee. 

Wat doet IFAW om de zeeschildpad te beschermen? 

IFAW zet zich al jarenlang in voor de bescherming van de zeeën en hun bewoners. Ze richten zich op uitdagingen zoals dieren die verstrikt raken in vistuig, botsingen van dieren met schepen, onderwaterlawaai, het toenemende plasticprobleem in de zeeën en de gevolgen van klimaatverandering. 

Samenwerking staat centraal in de aanpak van het IFAW. Met lokale partners zoals de Australian Seabird Rescue zetten zij zich in voor het redden, rehabiliteren en weer uitzetten van zeeschildpadden. Ze hebben essentiële hulpmiddelen geleverd voor de verzorging en rehabilitatie van deze dieren. 

Op beleidsniveau werkt IFAW samen met overheden om geluidsoverlast te minimaliseren en de effecten van klimaatverandering op oceanen te beperken. Ze lobbyen voor het reguleren van vaarsnelheden en het aanpassen van vaarroutes om zo de veiligheid in de oceanen voor zeedieren te vergroten.