Zwarte neushoorns of Indische neushoorns – wat is het verschil?

Auteur: Lara Jackson, conservatiebioloog

De neushoorn is een van de meest iconische zoogdieren in het dierenrijk. Ze hebben het hart van menig dierenliefhebber veroverd - ook het mijne. Als conservatiebioloog heb ik in Kenia maandenlang onderzoek gedaan naar de voedingspatronen van de zwarte neushoorn, om hun voedselpatronen beter in kaart te kunnen brengen. 

Hoewel ik mij tijdens mijn onderzoek vooral op de zwarte neushoorn heb gericht, had ik onlangs de mogelijkheid om ook de Indische neushoorn te bestuderen. Tijdens een bezoek aan India ontmoette ik twee Indische neushoornkalfjes in het IFAW en Wildlife Trust India Centre for Wildlife Rehabilitation and Conservation (IFAW-WTI CWRC). De kalfjes worden daar door ervaren verzorgers verzorgd tot ze sterk genoeg zijn om in het wild vrijgelaten te worden. 

Behalve dat ze op verschillende continenten leven, zijn er nog meer verschillen tussen de Indische neushoorn en de zwarte neushoorn. 

Hoorn

De neushoorn staat – uiteraard – vooral bekend om zijn hoorn. En dat is ook het duidelijkste verschil tussen de Indische neushoorn en de zwarte neushoorn. Zwarte neushoorns hebben namelijk twee hoorns, terwijl de Indische neushoorn er maar één heeft. 

Neushoorns gebruiken hun hoorns voor veel verschillende dingen. De zwarte neushoorn gebruikt zijn hoorns om zich te verdedigen tegen roofdieren. Ook gebruiken mannetjes hun hoorns om tegen andere mannetjes te vechten tijdens het paarseizoen. Verder gebruiken zwarte neushoorns hun hoorns om met soortgenoten te communiceren en voor sociaal contact, en bakenen ze met hun hoorns in bomen en op de grond hun territorium af. 

Ook de Indische neushoorn gebruikt zijn hoorn om zich te verdedigen, maar ze vechten er niet mee tegen soortgenoten. In plaats van elkaar met hun hoorn te steken, bijten mannetjes elkaar met hun grote ondertanden, die wel 8 centimeter lang kunnen worden. Verder gebruiken Indische neushoorns hun hoorn om voedsel te vinden en te graven naar verse plantenwortels. 

Grootte

De zwarte neushoorn is veel kleiner dan de Indische neushoorn. Ze wegen gemiddeld 800-1.400 kilo en hebben een schofthoogte van 1,5 tot 1,75 meter. 

De Indische neushoorn is de een na grootste neushoornsoort ter wereld: alleen de witte neushoorn is groter. De Indische neushoorn weegt gemiddeld bijna twee keer zoveel als de zwarte neushoorn: 1.600 tot 2.700 kilo. Ze hebben een schofthoogte van 1,8 tot 2 meter. 

Uiterlijk

De Indische neushoorn en zwarte neushoorn hebben allebei een dikke, grijze huid. Maar de Indische neushoorn heeft een soort herkenbare platen, die als een soort harnas hun lichaam bedekken. Ze zien er misschien stevig uit, maar het zijn eigenlijk gewoon dikkere stukken huid. Daartussen zitten dunnere stukken huid, zodat de platen soepel kunnen meebewegen als de neushoorn zich voortbeweegt. 

Voeding

De zwarte neushoorn is een herbivoor. Ze eten geen gras, maar wel bladeren van houtige planten, struiken en takken. Ze hebben een puntige, beweeglijke bovenlip, die ze handig kunnen bewegen om takken beet te houden. Omdat ze bladeren van bomen en struiken van wel twee meter hoog eten, hebben ze een kleinere kop dan andere neushoornsoorten, die ze gemakkelijker kunnen optillen. 

Ook de Indische neushoorn heeft een beweeglijke bovenlip die ze gebruiken bij het eten, maar ze hebben een veel gevarieerder dieet. Ze eten verschillende planten, waaronder gras, fruit, takken van bomen en struiken, gewassen en zelfs waterplanten. Sterker nog, Indische neushoorns houden van zwemmen en mensen hebben ze in het water zien duiken op zoek naar voedsel. 

Leefgebied

Vroeger was de zwarte neushoorn wijdverspreid over heel Afrika onder de Sahara. Maar door verschillende factoren, waaronder stroperij en verlies van leefgebied, is de populatie tussen 1970 en 1992 met 96% gekrompen. Er leven nog ongeveer 6.000 zwarte neushoorns in het wild. Ze zijn alleen nog te vinden in kleine gebieden in Kenia, Tanzania, Namibië, Zuid-Afrika en Zimbabwe. 

De zwarte neushoorn is in verschillende soorten leefgebied te vinden, zoals woestijnachtige savannes in Namibië, bosachtige gebieden en natte gebieden met veel houtige planten. Als ze in een nieuw gebied komen, zoeken ze waterbronnen en likstenen voor mineralen binnen een straal van 8 tot 16 kilometer. 

De Indische neushoorn staat helaas voor dezelfde dreigingen als de zwarte neushoorn. Door verlies van leefgebied, conflicten tussen mensen en wilde dieren en stroperij was de Indische neushoorn in de 19de eeuw bijna uitgestorven. Door intensief natuurbehoud is de populatie zich aan het herstellen. Momenteel zijn er naar schatting 4.000 Indische neushoorns. Ze komen alleen nog voor in het Kaziranga National Park en in de uitlopers van de Himalaya, in India en Nepal. 

Indische neushoorns komen veel voor bij het water en leven in moerasachtige gebieden, bossen, natte gebieden, en langs rivieren en overstromingsgebieden. 

Bedreigingen

Ondanks de grote inzet om deze twee soorten tegen uitsterven te beschermen, en ondanks hun bestaan op twee verschillende continenten, staan ze nog steeds voor dezelfde uitdagingen. 

Zo zijn beide soorten een doelwit voor stropers. Neushoornhoorns zijn gewenst voor traditionele geneeskunde en meer recent als ornament, bijvoorbeeld als heft van ceremoniële dolken in Vietnam. En de vraag naar neushoornhoorn blijft helaas onveranderd groot. 

Ook worden beide soorten bedreigd door krimpende leefgebieden. Stedelijke gebieden blijven zich steeds verder uitbreiden, waardoor de laatste stukken wilde natuur krimpen. 

Verder is er een toegenomen risico op conflicten tussen mensen en wilde dieren. Vooral de Indische neushoorn leeft meestal in vruchtbare gebieden, zoals de overstromingsgebieden rond de rivier Brahmaputra. Daar neemt de kans op conflicten met mensen alleen maar toe. 

Als laatste is er een dreiging voor deze neushoorns waar mensen niet snel aan denken: klimaatverandering. Wereldwijd zijn de effecten van klimaatverandering al zichtbaar in diverse ecosystemen. Zo ziet de Lewa Wildlife Conservatory in Kenia dat de vegetatie in het gebied drastisch aan het veranderen is. De afgelopen 30 jaar is 15% van de beboste gebieden veranderd in grasvlakte door veranderingen in de regenval als gevolg van klimaatverandering. Dit grote verlies van voedingsbronnen is desastreus voor de gehele zwarte-neushoornpopulatie. 

Tegelijkertijd hebben de Indische neushoorns in Kaziranga National Park in de overstromingsgebieden van de Brahmaputra te maken met uitzonderlijke overstromingen. Het team bij CWRC heeft gemerkt dat de overstromingen van de rivier extremer en onvoorspelbaarder zijn geworden. Duizenden neushoorns zijn hun leefgebied kwijtgeraakt en steeds meer kalveren raken gescheiden van hun moeder. De CWRC kan veel van deze verweesde kalveren succesvol rehabiliteren en weer vrijlaten in het wild. Maar voorkomen is beter dan genezen.