één jaar meldpunt Hulp voor dieren uit Oekraïne

24 februari 2022, de dag waarop de oorlog in Oekraïne begon. Door de onveilige situatie sloegen veel mensen op de vlucht en in veel gevallen namen zij hierbij ook hun huisdier(en) mee.

Het duurde daarom niet lang totdat verschillende dierenhulporganisaties de handen ineensloegen en een meldpunt creëerden: Hulp voor dieren uit Oekraïne.

7 maart 2022, nog geen twee weken nadat de oorlog begon was het meldpunt een feit. Hulp voor dieren uit Oekraïne had een telefoonnummer, een fysieke meldkamer in Almere, een website, een donatieplatform en allerlei informatiemateriaal. Alles om vluchtelingen met dieren zo goed mogelijk bij te kunnen staan.

Aan de hand van interviews met Cleo van Wijk, coördinator van het Meldpunt en Sabine Zwiers, medeoprichtster, blikken we terug op het afgelopen jaar. En ook kijken we alvast vooruit, hoe moet het nu verder?

Waar richtte het Meldpunt zich met name op?

De prioriteit van het Meldpunt was het welzijn van de dieren en ervoor te zorgen dat mens en dier bij elkaar konden blijven. Daarnaast was het ook van groot belang om alle dieren te chippen en vaccineren. Normaal gesproken is het namelijk een importeis om je huisdieren te vaccineren tegen hondsdolheid, maar in dit geval waren de regels versoepeld en was het lastig te controleren. De NVWA had hierover wel informatie op hun website gezet, maar de Oekraïense vluchtelingen kenden natuurlijk nog geen Nederlands, sommigen ook geen Engels en wisten überhaupt niet dat ze ergens voor bij de NVWA moesten zijn.

“Het was allemaal wel leuk bedacht, maar die mensen komen in Nederland en hebben nog nooit van de NVWA gehoord. Dus je moet ze helpen op het moment dat ze binnenkomen. En net als dat je de mensen helpt met voedsel, medische hulp, etc. moet je dat ook voor hun dieren actief regelen. Dat ontbrak helemaal.” – Sabine

“Dit is de eerste keer dat mensen met zoveel dieren hiernaartoe kwamen. 40% van de Oekraïners heeft een huisdier en vaak meer dan 1. Dierenhulporganisaties weten echter dat Oekraïne een land is met een hoog risico voor hondsdolheid, en dat de eisen voor vaccinaties en chippen toch iets anders zijn dan in Nederland.” – Cleo

Wat was de impact voor opvanglocaties in Nederland?

Omdat het de eerste keer was dat vluchtelingen massaal hun huisdieren meenamen, waren de meeste opvangen hier niet goed op voorbereid.

“In het algemeen is er bij de meeste opvangen voor mensen niets geregeld voor dieren in crisissituaties, of dat nou bijvoorbeeld een huiselijke crisis of een vluchtelingcrisis is.” – Sabine

Daarnaast was het lastig bij te houden hoeveel mensen en dieren er binnenkwamen en waren ook opvanglocaties en gemeenten vaak niet voldoende op de hoogte van de regels rondom huisdieren. Vanuit de overheid was wel gezegd dat er versoepelingen golden voor Oekraïense vluchtelingen die met hun dieren naar Nederland kwamen, maar opvanglocaties waren hier niet goed van op de hoogte.

“Als de gemeentes die het moeten uitvoeren het niet weten en het niet doorgeven aan de opvanglocaties dan wordt het wel een beetje een ingewikkeld verhaal.” – Cleo

Hulp voor dieren uit Oekraïne zit ook bij de Jaarbeurs in Utrecht – een eerste noodopvanglocatie voor vluchtelingen uit Oekraïne, met of zonder huisdieren. Dankzij Hulp voor dieren uit Oekraïne worden de dieren hier gelijk volledig gevaccineerd en geregistreerd.

“Er komt ook echt een dierenarts naar de jaarbeurs die die dieren vaccineert, een Europees paspoort geeft en chipt en registreert. Maar dat is eigenlijk de enige locatie in Nederland waar dat zo goed gebeurt.” – Cleo

Het blijkt dat veel opvanglocaties dit nog steeds niet goed geregeld hebben of niet voldoende op de hoogte zijn van de regels. Het hondsdolheidsvirus wordt al overgedragen door een beet, krab of zelfs lik van een geïnfecteerd dier. En we willen natuurlijk allemaal graag voorkomen dat er een uitbraak van hondsdolheid in Nederland komt.

Hoe ging het met de samenwerking tussen organisaties?

Zowel Cleo als Sabine zijn het er over eens dat de samenwerking tussen de verschillende dierenhulporganisaties fantastisch was.

“In het normale leven is er toch ook wel concurrentie. Het is niet altijd koek en ei tussen dierenhulporganisaties maar er is gewoon fantastisch en professioneel samengewerkt. Dan hebben we toch wel een hele mooie dierenhulpverlening in Nederland.” – Sabine

“Ik vond dat echt ongelooflijk, al het oud zeer van de afgelopen tientallen jaren is aan de kant gezet en iedereen zei: jongens, er is een ramp en daar moeten we wat mee.” – Cleo

Binnen no-time stond alles en iedereen klaar om te helpen, waaronder bedrijven die bereid waren om spullen te leveren en een netwerk van dierenartsen die hulp aanboden.

Welke bijzondere momenten kun je je herinneren?

“Toch wel het begin, hoe we in een week tijd een quasi structuur wisten op te zetten die daarna snel werd uitgebreid. Met een uiteindelijke erkenning van twee ministeries (LNV en Justitie). Dat vind ik gewoon heel mooi.” – Sabine

Voor Cleo was meldpunt Hulp voor dieren uit Oekraïne haar eerste contact met de Dierenbescherming. Ze werkte vooral veel samen met andere partijen, waaronder Sabine van IFAW maar ook mensen van Dierenlot, NFDO, Blijdschap voor de dieren, Mendoo en de Regenboog groep.

“We hebben elkaar echt heel veel geholpen. Dat waren echt mijn collega’s, waar je dag en nacht contact mee had.” – Cleo

Sabine heeft ook in Polen meegeholpen waar IFAW aan de grensovergang met Oekraïne de dieren opving die met de vluchtelingen mee kwamen. Wat ze daar zag heeft veel indruk gemaakt.

“Mensen kwamen over de grens, ze hadden nauwelijks iets bij zich en hun dieren zaten in jassen verstopt of in elkaar geknutselde tasjes. De triestheid maar daarna ook weer de blijheid dat hun dier ook geholpen werd. Aandacht voor het dier was ook aandacht voor de mens zelf, zo voelde het.” – Sabine

Cleo hielp mee in de Jaarbeurs in Utrecht, hier deden ze intakes met mensen op basis van hun huisdier om zo een goede match met een gastgezin te kunnen maken.

“Af en toe hoorde je echt wel hele schrijnende verhalen van Oekraïners. Dat vond ik wel heel heftig.” – Cleo

Welke lessen heb je geleerd van deze situatie?

“Niemand wist in het begin waar die aan toe was. Iedereen dacht dat de oorlog maar drie maanden zou duren, dat het allemaal maar tijdelijk zou zijn. Als we toen hadden geweten dat het zo lang zou duren, dan hadden we bepaalde dingen misschien wel anders gedaan. Bijvoorbeeld eerder aansluiting zoeken bij partijen als de overheid, de NVWA, RVO of bij de Veiligheidsregio’s, hoewel het ook voor hun een nieuwe situatie was. We hebben in het verleden hier wel kleine rampen gehad waar dieren bij betrokken waren, maar dat er echt zoveel mensen met dieren naar Nederland kwamen waar opvangplekken voor geregeld moesten worden, dat was voor iedereen nieuw.” – Cleo

“Wat ik hoop is dat bij een volgende crisis de overheid ons meteen inschakelt. Dat het niet weer zo is dat we alles zelf moeten doen en eindeloos moeten aankloppen bij alle instanties om aandacht te krijgen voor de dieren.” – Sabine

Wat is de toekomst van Hulp voor dieren uit Oekraïne?

Momenteel merken ze bij het Meldpunt dat de vraag naar hulp afneemt. Als hulp straks niet meer nodig is, hoe ziet dan de toekomst van het Meldpunt eruit?

“Het Meldpunt zoals het nu bestaat zal verdwijnen, maar ik hoop dat er iets anders voor in de plaats komt zodat we bij rampen snel gezamenlijk als organisaties actie kunnen ondernemen. Ik zou graag zien dat er een permanente structuur komt om in ieder geval paraat te staan als er een ramp gebeurt. Hoe we dit kunnen organiseren, daarover zijn we nu in gesprek met elkaar.” – Sabine

“Het voordeel is wel dat ook de overheid nu heeft gezien dat ze toch iets moeten doen voor dieren en rampen. En daar zijn onder andere Sabine en ik nu mee bezig. Wij proberen naast de ministeries nu ook aansluiting te krijgen bij de Veiligheidsregio’s, zodat we dieren een vaste plek kunnen geven in rampscenario’s. Dieren staan er nu gewoon niet in. Dat is wel een gevolg van de oorlog in Oekraïne, dat Nederland nu wel aan het nadenken is over hoe ze dieren een vaste plek kunnen geven daarin.” – Cleo