Q&A met Jos Danckwerts, projectmanager bij het Panda Masuie Release Project in Zimbabwe

Jos Danckwerts is projectmanager voor het door IFAW ondersteunde Panda Masuie Release Project. Dit project zorgt ervoor dat olifanten weer worden vrijgelaten in het wild, in een beschermd gebied vlakbij de Victoriawatervallen in Zimbabwe. Jos leerde voor olifanten te zorgen door met zijn moeder, Roxy Danckwerts, te werken. Roxy is de oprichter van Wild is Life-ZEN, een project dat zich richt op het redden en rehabiliteren van kleine weesolifantjes in een opvang op haar familieboerderij vlakbij Harare. Naarmate de olifanten groeien, groeit ook de noodzaak om hen vrij te laten in het wild. Het Panda Masuie Forest Reserve, een voormalige jachtconcessie, is met behulp van IFAW gehuurd en fungeert als het wilde gebied waarin zij kunnen worden vrijgelaten. Het Wild is Life-project ziet nu al succesvolle interacties tussen de opvangkudde en de grote wilde kuddes olifanten die vrij rondlopen in het landschap. De verwachting is dat alle geredde en gerehabiliteerde olifanten ooit weer als wilde olifanten zullen leven.

Kun je ons iets vertellen over de geschiedenis van het Panda Masuie Release Project?

Panda Masuie Forest is een voormalige jachtconcessie in de KAZA-regio van Noord-Zimbabwe. Het gebied ligt tussen het Zambezi National Park en het Kazuma Pan National Park in. In 2016 werd het beheer van het bos overgenomen door Wild is Life en IFAW. Jagen werd verboden, stropen is inmiddels onder controle en er zijn aanzienlijke investeringen gedaan om het gebied te beschermen.

In mei 2018 werden de eerste olifanten naar Panda Masuie gebracht. Een groep van zes werd met een vrachtwagen gebracht vanaf de opvang in Harare. Tot nu toe zijn er daar twee van teruggekeerd naar het wild, waarvan er één na zes maanden terugkeerde naar de boma.

Wat is de rol van de begeleiders bij het vrijlaten van de Panda Masuie-kudde?

Het proces van het re-integreren van olifanten in het wild duurt lang en moet voorzichtig en langzaam verlopen. We voeren een specifiek programma uit om de olifanten in staat te stellen meer te leren over hun nieuwe omgeving en de wilde olifanten die er wonen. De begeleiders spelen hierbij een zeer belangrijke rol, aangezien zij de olifanten laten zien waar ze naartoe moeten en waar ze voedsel en water kunnen vinden. Uiteindelijk gaan de olifanten in hun eigen tempo terug de natuur in. Interacties met wilde olifanten zijn van vitaal belang voor dit proces. Overdag komen ze in contact met wilde olifanten in de open bush, maar ook 's nachts vanuit de veiligheid van hun boma.

Laten we het eens hebben over de ups en downs. Waarschijnlijk waren er daar genoeg van en waren er ook tijden van moedeloosheid?

Het is prima om daar eerlijk over te zijn. Zimbabwe is een zeer moeilijk land om in te werken en de afgelopen twee jaar zijn erg lastig geweest. Een tekort aan alle basisproducten en een buitensporige inflatie hebben ons werk erg moeilijk gemaakt.

De Panda Masuie-kudde is gewend aan mensen. Maak je je hierdoor zorgen over conflicten op de lange termijn tussen de lokale gemeenschap en olifanten?

De olifanten bij Panda Masuie zijn inderdaad gewend aan mensen, maar alleen aan de begeleiders en aan het team dat direct met hen werkt. Ze hebben nooit interactie met vreemden en zullen dat ook nooit hebben. Als zodanig houden ze een gezonde angst voor de mens in stand, met uitzondering van hun begeleiders. Zelfs als er nieuwe begeleiders worden geïntroduceerd, duurt het lang voordat de olifanten hen vertrouwen.

Desalniettemin bestaat het risico van een conflict met de lokale gemeenschap. Voor de meeste olifanten maken we ons hier geen grote zorgen over, maar wel voor sommige van de meer avontuurlijke dieren.

Hoe wil je dit voorkomen? Door het hek neer te zetten?

We hebben sinds het begin van het project uitgebreide gesprekken gevoerd met de gemeenschap en zij hebben duidelijk gemaakt dat het conflict tussen mensen en olifanten een grote uitdaging is voor de mensen. Omdat we ons bewust waren van deze realiteit en de noodzaak van vredig naast elkaar leven, is het ambitieuze Human Elephant Co-Existence Project opgestart, waaruit een speciaal ontworpen hek van 13 km voortkwam. Dit hek zal alle olifanten en andere grote dieren weghouden uit vier dorpen, hun velden en een school. Dit project is al begonnen en wordt zeer goed ontvangen, maar moest tijdelijk worden gepauzeerd vanwege de landelijke lockdown.

Wat hebben jullie gedaan om de steun van de lokale gemeenschap te winnen?

Sinds het begin van het project hebben we ons positief opgesteld tegenover de lokale gemeenschap. We hebben goed geluisterd en dit is wat het project succesvol heeft gemaakt. We zijn al onze beloftes nagekomen. Dit heeft onder meer geleid tot het scheppen van veel vaste banen voor de lokale gemeenschap en tot investeringen in andere gebieden, zoals scholen en veebaden ('cattle dipping').

Wanneer begonnen de wilde olifanten voor het eerst 's nachts de slaapboma van Panda Masuie te bezoeken?

De wilde olifanten kwamen ongeveer een jaar geleden voor het eerst op bezoek, in januari 2019. Sindsdien zijn de bezoeken regelmatiger geworden. Aanvankelijk waren de bezoeken alleen in het holst van de nacht, maar geleidelijk aan zijn deze bezoeken nu ook in de vroege avond en de ochtend.

Wilde olifanten (meestal bullen) hebben vaak interactie met de Panda Masuie-kudde, zowel in de boma als in de bush. De wilde olifanten komen vroeg in de ochtend of avond op bezoek. Cameravallen fotograferen de olifanten als ze binnen bereik komen, dus we kunnen velen van hen identificeren.

Zijn er ook wilde olifanten die regelmatig op bezoek komen of waar de Panda Masuie-kudde regelmatig mee in aanraking komt in de bush?

Ja, er zijn enkele regelmatige bezoekers. Die hebben we geïdentificeerd en ze worden gedocumenteerd in een Wild Ele ID-programma. Er zijn een aantal wilde olifanten, zoals Nkosi, die de begeleiders goed kennen en met wie ze zich meer op hun gemak voelen dan anderen.

De ZEN-olifanten bij Panda Masuie zijn gestaag zelfverzekerder geworden, zodat ze nu zelf ook in de bush wilde olifanten benaderen. Ze vinden de interacties allemaal erg fijn en zijn altijd zichtbaar blij. Sommige van onze olifanten, zoals Matabele, zijn veel zelfverzekerder en brengen regelmatig langere periodes door met wilde olifanten.

Welke PM-olifanten zullen binnenkort voorgoed vertrekken, denk je?

We gaan ervan uit dat Matabele, en mogelijk zijn goede vrienden Sizi en Tulku, de volgende olifanten zullen zijn die vertrekken vanwege hun vriendschap met en vertrouwen in de wilde olifanten. We zullen absoluut blij voor ze zijn, maar we zullen onze olifanten natuurlijk altijd missen als ze vertrekken. Matabele, Nora en Annabelle dragen volgkragen, zodat we hun bewegingen kunnen volgen.

Wild Is Life is het enige project in Zimbabwe dat zich richt op het redden, rehabiliteren, re-integreren in het wild en uiteindelijk vrijlaten van olifanten. Denk je dat er ooit een tijd zal komen dat je werk hier klaar is?

De uitdagingen waar olifanten, bossen en de natuur als geheel voor staan, zullen waarschijnlijk niet snel verdwijnen, gezien de inherente hebzucht van bepaalde delen van de menselijke bevolking. Daarom zal de behoefte aan dit soort werk niet verdwijnen en zich waarschijnlijk zelfs verder ontwikkelen. In deze moeilijke tijden met het nieuwe virus, de voortdurende klimaatverandering, de ecologische vernietiging, de olifantenstroperij, de ontbossing en de ontelbare uitdagingen voor onze planeet, zal de rol van Wild Is Life in het leiden van het redden, rehabiliteren, re-integreren in het wild en uiteindelijk vrijlaten van olifanten niet verdwijnen. Meer dan ooit zijn sterke samenwerkingsverbanden zoals die tussen Wild Is Life en IFAW nodig om deze urgente kwesties (die de mensheid als geheel aangaan) aan te pakken.