Geluidsvervuiling in zeeën is een stille ramp

In onze zeeën en oceanen is een stille ramp gaande: het dierenleven onder water wordt ernstig verstoord door de zware geluiden van scheepvaart en offshore-industrie. En hoewel het geluid nog toeneemt, weten we ook dat geen enkel milieuvraagstuk zó onmiddellijk en effectief worden opgelost als deze geluidsvervuiling. Geluid laat immers geen desastreuze sporen na zoals plastic, olie of chemicaliën. Het is een probleem dat bij het grote publiek nagenoeg onbekend en dus onderschat is.

Hoewel de Nederlandse overheid en de EU relatief welwillend staan ten opzichte van geluidsreductie onder water, moet er nog heel veel gebeuren om het onderwaterleven te redden, vindt het IFAW, het International Fund for Animal Welfare. De Verenigde Naties hebben onderwaterlawaai erkend als internationaal vervuilingsprobleem, maar dwingende regelgeving ontbreekt nog. Daarom werken wij als IFAW nauw samen met milieuorganisaties, overheden én de scheepvaartindustrie om oorzaken, gevolgen en effectieve maatregelen tegen onderwatergeluid in kaart te brengen.

Daar in de zee is het donker; het zonlicht dringt niet zo diep door. Het is dus logisch dat veel zeedieren niet goed kunnen zien, maar hun geluidscommunicatie wel tot in de puntjes hebben verzorgd. Dolfijnen en bruinvissen piepen en klikken, het geluid van walvissen wordt in spirituele kringen zelfs verkocht als helende muziek. Maar de alledaagse werkelijkheid is rauw en hard: de dieren zijn voor hun voedselvoorziening, het intact houden van familiebanden en hun navigatie afhankelijk van de geluiden die ze maken en van hun soortgenoten opvangen.

Dieren die hun ‘geluidsinstrumenten’ niet meer kunnen gebruiken, detecteren hun natuurlijke vijanden niet meer. En andersom: roofdieren onderwater hebben geluid nodig om hun prooi te vinden. Zo zorgen hun geluiden mede voor de perfecte ecologische balans in zee. Helaas wordt die dus dagelijks ernstig verstoord door het lawaai van vele menselijke mariene activiteiten. Soms zorgt dat lawaai voor een totale desoriëntatie van de dieren. We weten dat walvissen het door dit geluidsprobleem zwaarder hebben dan ooit tevoren. De afstand waarover bijvoorbeeld blauwe vinvissen met elkaar kunnen communiceren is met 90 procent afgenomen.

Schepen varen vaak hard en botsen soms met walvissen; afgelopen juni voer een schip de haven van Vlissingen in met een dode vinvis op de voorboeg. Daarnaast is de scheepvaart bron van veel lawaai. Niet eens de motoren zijn het ergst, maar de ‘cavitatie’ van de scheepsschroef: imploderende dampbellen in het water overstemmen elk ander geluid. Langzamer varen en het toepassen van een innovatief schroefontwerp verminderen dit probleem. Als IFAW zouden we graag zien dat de Nederlandse – liefst alle Europese – havens deze innovaties stimuleren, bijvoorbeeld met differentiëren van hun haventarieven. De Canadese havenstad Vancouver geeft blijk van inzicht in deze problematiek en geeft daarin alvast het goede voorbeeld.

Als mensen hebben we trouwens – best slim – het kunstje van de dierenwereld afgekeken. Met sonar zenden wij elektronisch gemaakte geluiden uit in zee (‘ping’) om aan de hand van de echo’s plaats, afstand, identiteit van een voorwerp of schip vast te stellen. Voor het in kaart brengen van gas- en olievelden maken oliemaatschappijen gebruik van schokgolftechnieken waarbij luide knallen onder water doorklinken. En voor het plaatsen van honderden windturbines wordt met zware klappen in de zeebodem geheid. Met al deze technieken overstemmen we de natuur op alle fronten. Dolfijnen, bultruggen en bruinvissen raken in dat geweld compleet de weg kwijt, soms zelfs letterlijk met fatale gevolgen.

IFAW is blij dat Rijkswaterstaat samen met de omringende landen onderzoek doet om te komen tot het permanent monitoren van omgevingsgeluid in de Noordzee. Op voorhand weten wij dat het in ieder geval zal helpen om langzamer te varen.

We kennen allemaal de beelden van aangespoelde dode walvissen waarbij tientallen kilo’s plastic in hun maag werd gevonden. Geluidsvervuiling mist dat soort iconische beelden en is voor ons mensen niet te zien en niet te horen, maar voor het onderwaterleven wel degelijk een ramp. Maar zoals gezegd: het mooie van het stoppen met lawaai maken, is de onmiddellijke stilte die volgt.