feiten over satelliettags bij dolfijnen en walvissen

Met ongeveer 1.100 kilometer langzaam aflopende stranden en grote getijdenverschillen is de grillige, haakvormige kustlijn van Cape Cod de plek waar meer walvissen, dolfijnen en bruinvissen stranden dan waar dan ook ter wereld. 

De afgelopen 23 jaar is het Marine Mammal Rescue & Research (MMRR)-team van IFAW honderden dolfijnen en bruinvissen te hulp geschoten. Meer dan 70% van de levend gestrande dieren werd gered, behandeld en weer vrijgelaten in de open zee. Met behulp van kleine, tijdelijke satelliettags en post-release monitoring (PRM) hebben we aan kunnen tonen dat geredde en weer vrijgelaten dieren niet alleen overleven, maar het zelfs goed doen.  

Satelliettags en het gebruik daarvan kunnen vragen oproepen: waarom gebruiken we tags, welke invloed heeft de tag op het dier, en wat hopen we te leren? Hierbij gaan we wat dieper in op veelgestelde vragen over satelliettags.

Wat is een satelliettag?

Een satelliettag is een kleine zender die aan een dier wordt bevestigd en signalen uitzendt naar een satellietsysteem dat in een baan rond de aarde draait. Wanneer een getagde dolfijn of walvis boven water komt om te ademen, worden de signalen die de tag verzendt opgepikt door satellieten. Onderzoekers gebruiken deze signalen om de locatie van het dier vast te stellen, te kijken hoe snel het zich verplaatst, en nog veel meer.

Waarom een satelliettag?

IFAW startte in 2010 met het tagprogramma om te onderzoeken hoe gestrande dolfijnen die worden gered en weer worden vrijgelaten het doen na hun terugkeer naar de open zee. Onderzoekers hebben lang gedacht dat dolfijnen die alleen strandden weinig kans hadden om te overleven na hun vrijlating, zelfs niet als ze gezond waren. Ze dachten dat de dolfijnen het vanwege hun sociale aard niet zouden redden zonder groep. Vroeger werd zelfs gedacht dat de beste optie was om deze dolfijnen te laten inslapen. Met behulp van satelliettags heeft IFAW informatie vergaard die kan helpen bij toekomstige reddingsoperaties voor zeezoogdieren. We hebben bovendien bewezen dat gezonde, alleen gestrande dolfijnen na hun vrijlating een nieuwe groep kunnen vinden om zich bij aan te sluiten.

Hoe wordt de satelliettag bevestigd?

Het bevestigen van de tag is een minimaal invasieve procedure die maar een paar minuten duurt. Eerst ontsmetten en verdoven we de rugvin van de dolfijn (vergelijkbaar met een plaatselijke verdoving met novocaïne zoals je ook bij de tandarts krijgt). Daarna bevestigt het team een tag aan de onderkant van de vin, die bestaat uit bindweefsel (vergelijkbaar met onze oorlel). We plaatsen de tag daar omdat de dolfijn er dan tijdens het zwemmen zo min mogelijk hinder van heeft. Uit niets blijkt dat de dolfijnen last hebben van de procedure.

Is een satelliettag pijnlijk voor het dier?

Het taggen levert het dier niet meer stress op dan de stress die het dier toch al ervaart bij een stranding. Omdat een plaatselijke verdoving wordt gebruikt, is het taggen vergelijkbaar met een oorpiercing bij mensen. We gebruiken tijdelijke tags die licht, compact en hydrodynamisch zijn. Het dier kan gewoon zwemmen en met andere dolfijnen communiceren en spelen, zonder last te hebben van de tag. Als de tag loslaat (meer info hieronder) zie je alleen nog een klein, geheeld litteken op rugvin.

Hoelang werkt een satelliettag en hoelang blijft de tag zitten?

Hoelang de tag signalen uitzendt is afhankelijk van de levensduur van de batterij en hoe de tag is ingesteld. De meeste tags werken een paar weken tot een paar maanden – lang genoeg om ons informatie te verschaffen over het wel en wee van de dolfijn na zijn vrijlating. De tag laat los (zoals ook de bedoeling is) als de metalen onderdelen gaan corroderen in het zoute water. Het langste dat een tag ooit een signaal heeft uitgezonden is 160 dagen!

Welke gegevens verzamelen satelliettags?

Tijdelijke satelliettags zijn belangrijk om te monitoren hoe dieren het doen na hun vrijlating. De signalen die de tag uitzendt verschaffen onze deskundigen informatie over onder andere de zwemsnelheid, wat een indicatie kan zijn van hoe goed het gaat met het dier. Ze zien ook of de dolfijn terugkeert naar leefgebied dat geschikt is voor de soort. En natuurlijk zien we of het dier de weg naar open zee heeft gevonden en niet opnieuw is gestrand.

Geven we alle dieren die we redden een satelliettag?

Nee. Er zijn meerdere factoren die meewegen bij onze beslissing om een gestrande walvis, dolfijn of bruinvis te voorzien van tag. We houden onder andere rekening met sociale, gezondheids- en milieufactoren. We bevestigen tags aan dieren om ze te kunnen monitoren en te zorgen dat we de beste beslissingen nemen voor elk dier. Vaak betekent dit dat we de zwakste dieren van een bepaalde groep taggen en volgen. Tot nu toe hebben we 147 walvisachtigen van verschillende soorten getagd – waaronder gewone dolfijnen, Atlantische witflankdolfijnen, tuimelaars, gestreepte dolfijnen, grijze dolfijnen, grienden, bruinvissen en zelfs een dwergvinvis!

Wat kost een satelliettag?

Eén satelliettag kost US$1.700. Daar komen nog de satellietdiensten van ongeveer $400 en verdere benodigdheden bij, waarmee de kosten per dolfijn op ongeveer $2.400 komen.

Taggen we dieren over de hele wereld?

Cape Cod is de plek waar wereldwijd de meeste dolfijnen en andere walvisachtigen stranden. We delen onze bevindingen in Cape Cod en de expertise van ons team in de vorm van informatie en best practices met andere reddingsorganisaties wereldwijd. Het is te danken aan onze niet-aflatende inzet en voortdurende streven naar innovatieve oplossingen dat IFAW's hulpprogramma's voor gestrande zeezoogdieren internationaal in hoog aanzien staan.

Zo zocht de Nederlandse overheid contact met ons team om van gedachten te wisselen over post-release monitoring van bruinvissen, om de invloed van windmolenparken op zee op de bruinvispopulatie te monitoren. IFAW heeft inmiddels twee decennia ervaring die we inzetten om de impact van deze nieuwe sector op de bruinvispopulatie zoveel mogelijk te beperken.

In Nieuw-Zeeland hebben we samen met partners van Massey University, Project Jonah en de Nieuw-Zeelandse overheid een project voor post-release monitoring opgezet, om zoveel mogelijk te leren van strandingen. IFAW levert tags en verzorgt trainingen in Nieuw-Zeeland en andere delen van de wereld.